BISKUP STEFAN ZE LWOWA

Po Tomaszu z Sienna, który jedynie nominalnie pełnił funkcję biskupa chełmskiego, kolejnym zarządcą diecezji chełmskiej został Stefan ze Lwowa, który w odróżnieniu od poprzednika, przynajmniej w niektórych latach swojej posługi, przebywał w Chełmie.

 

Podobnie jak w przypadku Tomasza z Sienna, drugi biskup chełmski jest postacią, o której zachowało się niewiele wiadomości. Prawdopodobnie urodził się około 1350 roku. Uznaje się, że pochodził z rodziny ormiańskiej (czasami jest określany jako Niemiec). Według lwowskiego historyka Władysława Abrahama, autora monografii Powstanie organizacji Kościoła łacińskiego na Rusi (tom 1, Lwów 1904), był synem Szymona i około 1376 roku sprawował funkcję wikariusza klasztoru dominikanów we Lwowie. Niewiele wiadomo także o jego wykształceniu, chociaż uchodził za wybitnego teologa i mówcę, którego zdolności cenił król Władysław Jagiełło (biskup uczestniczył także w działaniach dyplomatycznych monarchy). Nieznane są również okoliczności nominacji na stanowisko biskupa chełmskiego. Jako następca Tomasza z Sienna mógł w tej roli występować bezpośrednio po śmierci swego poprzednika. Jednak data śmierci pierwszego biskupa chełmskiego nie została jednoznacznie ustalona (umieszcza się ją pomiędzy 1365 i 1383 rokiem). W związku z tym niektórzy historycy sugerują, że nominacja mogła nastąpić w 1375 roku, po formalnym powołaniu biskupstwa chełmskiego bullą papieża Grzegorza XI. Według wspomnianego Władysława Abrahama pierwsza informacja o Stefanie z Lwowa pochodzi z 1383 roku i najczęściej ten roku uznaje się za datę objęcia funkcji biskupa chełmskiego.
Mimo formalnego powołania, nowy biskup nie mógł jednak objąć diecezji. Rejon Chełma, odzyskany w 1377 roku po wyprawie króla Ludwika Węgierskiego, nie został wcielony do państwa polskiego i zarządzany był przez księcia Władysława Opolczyka i starostów węgierskich. Sytuacja zmieniała się dopiero w 1387 roku, kiedy królowa Jadwiga w trakcie objazdu ziemi ruskich, włączyła ziemię chełmską do Polski. Jednak i w tym momencie objęcie diecezji było trudne, gdyż biskupstwo nie posiadało uposażenia. W związku z tym biskup musiał przebywać poza diecezją. Początkowo związany był z biskupstwem poznańskim, w którym w 1383 roku sprawował funkcję sufragana (biskupa pomocniczego) biskupa Jana Kropidło. Biskup wywodził się z Piastów śląskich i był krewnym Władysława Opolczyka. W 1384 roku objął godność biskupa włocławskiego, którą z przerwami (w latach 1389-1394 był nominalnym arcybiskupem gnieźnieńskim, a następnie biskupem kamieńskim i chełmińskim) pełnił do śmierci w 1421 roku. Rola Stefana ze Lwowa u boku Jana Kropidło była dosyć istotna, gdyż zarządca diecezji poznańskiej początkowo nie posiadał święceń biskupich. W związku z tym sufragan, mianowany również wikariuszem generalnym, sprawował funkcje liturgiczne. Po objęciu przez Jana Kropidło funkcji biskupa włocławskiego, Stefan przeniósł się do nowej diecezji, w której również wypełniał wymienione funkcje.
Działalność Stefana ze Lwowa w diecezji włocławskiej to właściwie główna część jego aktywności kościelnej, potwierdzona licznymi dokumentami, obejmującymi lata 1386-1416. Najczęściej rezydował w miejscowości Ciechocin w ziemi dobrzyńskiej, która od 1379 roku była w posiadaniu Władysława Opolczyka, a w 1392 roku została zastawiona krzyżakom. Do Polski ostatecznie powróciła po pierwszym pokoju toruńskim z 1411 roku (w latach 1405-1409 także była pod kontrolą Polski). Sam Ciechocin zapisał się także w trakcie działań wojennych w 1410 roku, gdyż właśnie w tej miejscowości król Władysław Jagiełło rozpuścił swoje zwycięskie wojska po batalii grunwaldzkiej. Zresztą w niektórych publikacjach, Stefan jest wymieniany jako uczestnik bitwy pod Grunwaldem. Druga rezydencja sufragana znajdowała się w miejscowości Subkowy, w powiecie tczewskim. Poważne problemy w funkcjonowaniu diecezji sprawiali krzyżacy (biskupstwo obejmowało obszar zajętego przez zakon Pomorza Gdańskiego), którzy nawet jesienią 1410 roku zmusili biskupa do opuszczenia dworu w Subkowych (powrócił prawdopodobnie dopiero w 1413 roku). Działalność sufragana związana była głównie z rozbudową struktur kościelnych. Prawdopodobnie w 1389 roku został utworzony oficjałat generalny włocławski (oficjał zastępował biskupa w wykonywaniu kościelnej władzy sądowniczej), w którym Stefan objął funkcję oficjała. Uczestniczył również w konsekracji nowych świątyń, między innymi w 1397 kościoła pw. św. Brygidy w Gdańsku (związanego z klasztorem Zakonu Najświętszego Zbawiciela Świętej Brygidy), a w 1403 roku kościoła w Kartuzach (związanego z klasztorem kartuzów). W 1386 roku konsekrował również dziesięć ołtarzy w kościele cystersów w Oliwie (dzisiejszej bazylice archikatedralnej).
Mimo znaczącego zaangażowania w działalność diecezji włocławskiej, Stefan ze Lwowa ciągle pozostawał biskupem chełmskim i starał się prowadzić działania na jej terenie. Zresztą często podróżował po kraju. Między innymi w 1394 roku nadał przywilej odpustowy dla konwentu dominikańskiego we Lwowie. Jedynym z pierwszych świadectw pobytu biskupa w diecezji chełmskiej jest poświęcenie w styczniu 1403 roku parafii w Lipiu (obecnie Mokrelipie). W kolejnych latach wydawał między innymi dokumenty dotyczące parafii w Gorzkowie (w 1404 roku) i Małoniżu (w 1406 roku). Po 1406 roku, prawdopodobnie w związku z sytuacją w państwie krzyżackim, musiał zrezygnować z administrowania diecezją chełmską. Jego obowiązki wypełniał arcybiskup halicki Jakub Strzemię (właściwie Jakub Strepa), a następnie biskup włodzimierski Grzegorz z Buczkowa. Istniało również stanowisko wikariusza generalnego, które sprawował rektor kościoła w Szczebrzszynie Jan. Do zarządzania biskupstwem powrócił w 1413 roku, chociaż nadal przebywał głównie w diecezji włocławskiej. Jeden z ostatnich dokumentów dotyczących diecezji chełmskiej wydał 12 stycznia 1416 roku (w sprawie kościoła w Czernięcinie). Wkrótce potem zmarł. Według biogramu autorstwa Anny Sochackiej, zamieszczonego w „Polskim Słowniku Biograficznym” (tom 43 z 2004-2005 roku), jego śmierć nastąpiła pomiędzy 19 sierpnia 1416 a 16 sierpnia 1417 roku w rezydencji w Subkowych, a jako przyczyna podawana jest zaraza.

News will be here