To krótki film dokumentujący życie w okupowanym przez hitlerowców mieście, głównie na terenie żydowskiej dzielnicy. 12 lipca 2017 r. miał swoją prezentację na publicznym pokazie w Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. Frekwencja na nim przekroczyła najśmielsze oczekiwania.
To niezwykły dokument – jak dotychczas jedyne znane nagranie filmowe z Lublina czasów wojny tak dobrej jakości. Obraz trwający 9 minut przedstawia życie uliczne w dzielnicy żydowskiej. Mógł zostać nagrany w 1940 roku w ramach tzw. turystyki okupacyjnej, a jego autorem jest prawdopodobnie – nieznany niemiecki kupiec. Zapis z amatorskiej kamery trafił do Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie w ubiegłym roku.
Muzeum dysponuje jedynie kopią tego filmu i czyni obecnie zabiegi o pozyskanie od właścicieli jego oryginału, dużo lepszej jakości. Materiał jest obwarowany licznymi restrykcjami prawa i praktycznie nie ma możliwości jego rozpowszechniania. Zgodę na zorganizowanie projekcji w Lublinie udało się uzyskać dzięki wysiłkom Jacka Nowakowskiego z Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie i zabiegom prof. Adama Kopciowskiego z Zakładu Kultury i Historii Żydów Instytutu Kulturoznawstwa UMCS.
Organizatorami seansu były właśnie te dwie instytucje oraz Centrum Spotkania Kultur.
Sala główna CSK, przeznaczona dla ok. 1000 ludzi, tym razem pomieściła – zdaniem organizatorów 1700 osób. Co ciekawe, duża ich część obejrzała projekcję filmu, stojąc. Tak liczne zainteresowanie ze strony lublinian może stanowić argument przy pozyskaniu oryginalnego filmu albo zgody od Muzeum Holokaustu na kolejne jego wyświetlenie.
W dyskusji po projekcji wzięli udział, oprócz wspomnianych historyków, Marcin Fedorowicz z Ośrodka Brama Grodzka-Teatr NN, Krzysztof Banach z Państwowego Muzeum na Majdanku i Krzysztof Mucha – twórca m.in. wizualizacji i modeli 3D lubelskich zabytków. Próbowali oni wyjaśniać obiekcje dotyczące czasu powstania tej rejestracji i jej montażu. Odwoływali się do innych znanych materiałów dokumentacyjnych z tego okresu, m.in. niemieckich fotografii i ujęć z kronik filmowych, także do rygorów codziennego życia w okupowanym mieście znanych z badań historycznych.
Po dyskusji zdecydowano o powtórnej projekcji filmu, tym razem w zwolnionym tempie, z komentarzem Marcina Fedorowicza. Dzięki temu widzowie zyskali dokładny opis oglądanych miejsc – ulic i budynków w ówczesnym centrum Lublina, zwłaszcza na terenie żydowskiego getta – jednego z dwóch. Zdaniem ekspertów z Ośrodka Brama Grodzka dokument ten stanowi przełom w rozpoznawaniu tego fragmentu badań nad historią okupowanego Lublina. Marek Rybołowicz
