16 listopada Kościół będzie obchodził uroczystość Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej.
Inwokację do „Pana Tadeusza” zna prawie każdy Polak, ale nie każdy wie, że za pośrednictwem NMP Ostrobramskiej wydarzyło się wiele cudów. Do zdrowia wrócił nie tylko mały Adam Mickiewicz, ale ponad 8 tys. proszących, których dary wotywne ozdabiają ściany kaplicy w Wilnie.
Wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, ukoronowanej 2 lipca 1927 r. przez kard. Aleksandra Kakowskiego, w obecności marszałka Józefa Piłsudskiego, prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego i całego Episkopatu, zdobi kościoły i domy na całym świecie – nawet osobną kaplicę w podziemiach bazyliki św. Piotra w Rzymie, gdzie modlił się, wkrótce po wyborze na papieża św. Jan Paweł II. Od czasu koronacji Matka Boża z Ostrej Bramy nosi tytuł Matki Miłosierdzia. Wizerunek Madonny wrył się w świadomość Polaków niemal tak silnie, jak ikona jasnogórska.
Dzieło Łukasza?
O cudownym obrazie NMP Ostrobramskiej krąży wiele legend. Jedna z nich głosi, że jest bizantyjską ikoną, którą w 1363 r. miał sprowadzić na Litwę wielki książę Olgierd. Ta legenda stała się w XIX w. pretekstem dla Rosjan do prób odebrania obrazu katolikom. Jednak w obawie przed zamieszkami władze carskie nie tknęły malowidła. Obraz przedstawia Maryję z półprzymkniętymi oczami, z rękami złożonymi na piersiach. Głowę, otoczoną promienną aureolą, Matka Boża lekko pochyla w lewo. Smukłą szyję okrywa szal. Obraz zdobi srebrna sukienka z 42 promieniami i 12 gwiazdami. Madonna ubrana jest w czerwoną tunikę z podwiniętymi rękawami. Głowa nakryta jest białą chustą. Całą postać okrywa zielonkawo– błękitny płaszcz, zarzucony na ramiona i głowę. Tło obrazu ma odcień brązu. Badania wykazały, że malowidło powstało najprawdopodobniej ok.1620-30 r. Jego pierwowzorem była praca holenderskiego artysty Martina de Vosa oparta na grawiurze Thomasa de Leo z 1580 r. Wileński obraz o wymiarach 200 x 162 cm namalowany jest na ośmiu deskach dębowych. Farbę nałożono na cienką warstwę gruntu kredowego, co jest typowe dla północnoeuropejskiej tradycji malarskiej. Istnieje prawdopodobieństwo, że twórcą był krakowski malarz Łukasz. Najstarszym literackim przekazem o cudownym obrazie jest dziełko karmelity o. Hilariona z 1761 r. pod tytułem „Relacja o cudownym obrazie Najświętszej Maryi Panny”.
Opiekunka Marszałka
Karmelici pojawili się w Wilnie w 1626 r. W 1668 r. dostali obraz w opiekę i stali się gorliwymi propagatorami jego kultu, gdyż pierwsze cuda odnotowano już w 1663 r. Obraz przyozdobiono srebrną, ręcznie kutą sukienką. Od 1849 r. charakterystyczną ozdobę ikony stanowi wotum dziękczynne – wielki odwrócony, srebrny sierp półksiężyca z wygrawerowanym napisem: „Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece swojej przenajświętszej W.I.J. 1849 r.”. Na całość kompozycji składają się jeszcze dwie, nałożone jedna na drugą, korony ze złoconego srebra: jedna barokowa dla Królowej Niebios i druga rokokowa dla Królowej Polski.
Gorliwym czcicielem Madonny Ostrobramskiej był marszałek Józef Piłsudski. Mawiał o Niej, jako o swojej Opiekunce. Wyrazem wdzięczności Piłsudskiego dla wileńskiej Madonny Miłosierdzia jest zachowana do dziś tabliczka w Ostrej Bramie z napisem: „Dziękuję Ci Matko za Wilno”. Polecił ją umieścić jako wotum po zdobyciu tego miasta przez Polaków w 1919 r. Ryngraf MB Ostrobramskiej, który otrzymał na imieniny 19 marca 1916 r. od legionistów, został włożony mu do trumny. Zwrócił na to uwagę w swoim słowie pożegnalnym bohatera narodowego w „Rycerzu Niepokalanym” o. Maksymilian Kolbe. Historię miłości marszałka Piłsudskiego do Matki Bożej Ostrobramskiej barwnie opisał paulin o. Eustachy Rakoczy.
W Ostrej świecisz Bramie
Madonna Ostrobramska uchodzi za orędowniczkę oraz opiekunkę w sytuacjach trudnych i beznadziejnych. Przed jej obrazem modlili się filomaci i filareci, uczestnicy powstań narodowych, święta siostra Faustyna i bł. ks. Sopoćko, a podczas II wojny światowej żołnierze AK. Znana jest ich operacja „Ostra Brama”. Karol Wojtyła, choć pielgrzymował od czasów młodzieńczych na Jasną Górę, żywił także cześć dla MB Miłosierdzia w Wilnie. W niewiele dni po konklawe przekazał swoją kardynalską piuskę do Ostrej Bramy. Ze względu na sytuację polityczną musiała być ona przemycona do Wilna. W 1993 r. św. Jan Paweł II stanął osobiście przed obliczem Ostrobramskiej Madonny. Papież wygłosił wtedy wzruszające przemówienie, w którym znalazła się słynna fraza z Inwokacji z „Pana Tadeusza”: „Ty co w Ostrej świecisz Bramie” Ponowił też swój gest z początku pontyfikatu, pozostawiając w sanktuarium w Wilnie tym razem papieską piuskę.
W Polsce znajduje się ponad 30 parafii pw. Matki Bożej Ostrobramskiej. Jej kult rozwija się niezmiennie, a nawet w ostatnich trudnych czasach rośnie. Na Ostrej Bramie – od ponad czterech wieków bastionie wiary Polaków, Litwinów i Białorusinów, pierwotnie była inskrypcja „Matko Miłosierdzia pod Twoją obronę uciekamy się”, jednak po Powstaniu Styczniowym Rosjanie kazali ją zmienić na łacińską. Kiedy w 1919 r. Polacy odbili Wilno z rąk bolszewików, przywrócono pierwotny napis. Jednak po 1946 r. ponownie go usunięto zastępując łacińskim: „Mater Misericordiae sub Tuum praesidium confugimus”.
Elżbieta Kasprzycka
Lubelskie kapliczki
W Lublinie kopie obrazu NMP Ostrobramskiej zdobią między innymi kaplicę w kościele św. Jozafata przy ul. Zielonej, kaplicę w kościele pw. Dobrego Pasterza przy ul. Radzyńskiej i kaplicę Wieczystej Adoracji w kościele pw. św. Michała Archanioła przy ul. Fabrycznej.
Kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej w kościele przy ul. Zielonej powstała w latach 1992-95. Aranżacją wnętrza, oświetleniem, wykonaniem rzeźb i płaskorzeźb zajęła się istniejąca od 1990 r. Pracownia Sztuki Sakralnej Urszuli i Andrzeja Bronikowskich.
W kaplicy kościoła pw. Dobrego Pasterza kopia obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej wisi w centralnej części kaplicy. Po lewej stronie znajdują się relikwie św. Jana Pawła II i jego obraz, a po prawej – kopia obrazu Jezusa Miłosiernego i relikwie św. siostry Faustyny.
Kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej przy ul. Fabrycznej, powstała razem z kościołem w 1921 r., szerzy kult Jezusa Miłosiernego, stąd obecny wygląd, nieco podobny do krakowskich Łagiewnik. Po prawej stronie wisi obraz św. Faustyny, naprzeciw – ks. Sopoćki Jest na nim sama Matka, bez Dzieciątka. Wizerunki Maryi bez Dzieciątka pojawiły się w sztuce europejskiej w XVII w. we Włoszech. Taki sposób przedstawienia Maryi wywodzi się ze szkoły Rafaela, rozwijanej w Akademii Bolońskiej przez braci Carraccich. Typ Madonny bez Dzieciątka ukształtowali ostatecznie Carlo Dolci i Battista Salvi, zwany Sassofferato.
