Samorząd rodził się w bólach

W czwartek, 27 maja, minęło równo 30 lat od przeprowadzenia pierwszych wyborów do samorządu terytorialnego, po 40 latach przerwy. W Chełmie wybierano 36-osobową radę miasta, a ta z kolei, zgodnie z obowiązującym wówczas prawem, powoływała najpierw prezydenta miasta, a następnie wiceprezydentów i członków zarządu. Przypomnijmy tamte czasy.


Mało kto zna tak dobrze historię chełmskiego samorządu od 1990 roku, jak Zygmunt Gardziński, w latach 1990-1994 przewodniczący rady miasta, potem wiceprezydent Chełma (1998-2002) i od 2010 do 2018 r. ponownie szef chełmskiej rady. Podobną wiedzą mógłby jeszcze pochwalić się Longin Bożeński, wieloletni radny, również wiceprezydent miasta, a potem przewodniczący rady, którym zresztą jest też w obecnej kadencji.

27 maja 1990 r. odbyły się pierwsze wybory do samorządów terytorialnych, w tym do chełmskiej rady miasta. Chełmianie, przez demokratycznie wybieranych radnych, uzyskali możliwość decydowania o najbardziej istotnych sprawach swojego miasta. W wyniku transformacji ustrojowej nastąpiła decentralizacja władzy publicznej. Była to największa zmiana polityczna w Polsce po 1989 r. i jedna z najbardziej udanych reform od czasów upadku komunizmu. Dzięki niej lokalne wspólnoty uzyskały podmiotowość prawną, polityczną i ekonomiczną. Monopol państwowej własności i system centralnej władzy zostały złamane.

Samorząd w Chełmie rodził się w wielkich bólach. Do pierwszych wyborów przystąpiły formacje, które pozostały po dawnym układzie w PRL. – Pamiętam, swoich kandydatów zgłosiły komitety lewicowy, ludowców, stronnictwa – wspomina Zygmunt Gardziński. – Działałem wówczas w komitecie obywatelskim przy związku „Solidarność”. Próbowaliśmy tworzyć nową strukturę samorządową, szukaliśmy dobrych kandydatów, którzy reprezentowaliby różne zakłady pracy, różne dziedziny życia, czy zawody. Były osoby pracujące w przemyśle, oświacie, służbie zdrowia, usługach, zgłosiliśmy też kandydatów z dobrym wykształceniem.

Na 36 miejsc w chełmskiej radzie aż 29 zajęli radni z komitetu obywatelskiego „Solidarność”. Najwięcej głosów w wyborach dostał właśnie niespełna 32-letni wówczas Zygmunt Gardziński. – To spowodowało, że zostałem kandydatem na przewodniczącego rady miasta. Pamiętam, że lewica z kolei zgłosiła Marka Czmielewskiego, ówczesnego prokuratora. Wtedy przepisy nikomu nie blokowały startu do rady miasta. Wybory wygrałem i zostałem pierwszym przewodniczącym – opowiada Gardziński.

Inauguracyjne posiedzenie chełmskiej rady odbyło się 7 czerwca 1990 roku. Na nim radni wybierali również prezydenta miasta. – Komitet Obywatelski zgłosił kandydaturę Jerzego Frydlewicza, natomiast wielu osobom, a także radnym z lewicy, stronnictwa wydawało się, że na stanowisku pozostanie dotychczasowy prezydent Mikołaj Łogosz, który tę funkcję pełnił od 1988 roku. Tymczasem już na pierwszej sesji został on odwołany, a prezydentem wybrano Frydlewicza.

Jak wspomina Zygmunt Gardziński, w radzie znalazło się też kilka przypadkowych osób, które dość szybko zrezygnowały z mandatu. – Te początki były bardzo trudne, wynikało to z ogólnopolskiej sytuacji. Przypomnę, zlikwidowano wówczas wydział handlu w mieście, bo wszedł wolny rynek. Były narastające problemy z pracą, rosło bezrobocie, mieliśmy do czynienia z przekształceniami własnościowymi, na początku nawet powstał taki twór – komisja inwentaryzacji mienia komunalnego, która zajmowała się komunalizacją majątku. Publiczne firmy typu obecne MPEC i MPGK stawały się własnością samorządu. Pamiętam, jak na samym początku na placu Gdańskim rozbierano pomnik braterstwa broni, ustawiony w 20-lecia PKWN, przedstawiający dwóch żołnierzy, polskiego i radzieckiego. Sama rzeźba została przewieziona na cmentarz jeńców radzieckich w lesie Borek i stoi tam do dziś. Plac natomiast od kilku lat ma fontannę – opowiada Z. Gardziński.

Pierwszy prezydent Chełma, Jerzy Frydlewicz, funkcję tę pełnił przez niespełna dziewięć miesięcy. 23 lutego 1991 r. podał się do dymisji. – Prezydent miał wówczas swoją firmę, zajmował się obsługą nieruchomości. Ta działalność na pewno kolidowała z pełnionymi przez niego obowiązkami w urzędzie. Zresztą ówczesne przepisy zezwalały na to, prezydent mógł prowadzić taką działalność. Były opinie, że mieszkańcy nie są równo traktowani, jednym prezydent dawał zielone światło, inni zaś mieli pod górkę i po kilku spięciach pan Frydlewicz uznał, że najlepszym wyjściem będzie złożenie rezygnacji – opowiada Z. Gardziński.

I tu pojawił się pierwszy poważny problem. Nie było chętnego do objęcia stanowiska prezydenta. Przez ponad miesiąc Chełm funkcjonował bez włodarza. – Ogłaszaliśmy konkursy, ale nie przyniosły one żadnego rezultatu. Obowiązki prezydenta na kilka tygodni, do czasu powołania nowego kandydata, przejął Jerzy Uchaniuk. W końcu w połowie kwietnia 1991 r. udało się nam namówić Janusza Marka Pastusiaka, zatrudnionego wówczas w chełmskiej Cementowni, którego rada ostatecznie wybrała prezydentem.

Janusz Marek Pastusiak funkcję prezydenta pełnił do końca kadencji, a właściwie do 8 października 1994 r., kiedy to nowym włodarzem Chełma został Zbigniew Bajko, który został wybrany również radnym. W trakcie kolejnych kadencji zmian na stanowisku prezydenta już nie było. Bajko rządził miastem przez cztery lata, po nim schedę przejął Henryk Dżaman. W 2002 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory prezydenta miasta. Wygrał je Krzysztof Grabczuk, który w drugiej turze pokonał Zbigniewa Matuszczaka. Co ciekawe, na prezydenta Chełma zgłosiło się wówczas aż dziewięcioro kandydatów. Oprócz Grabczuka i Matuszczaka startowali jeszcze: Adam Rychliczek, Longin Bożeński, Marek Jaroszek, Hanna Maksim, Marek Karwowski, Zygmunt Gardziński i Ryszard Siepsiak.

K. Grabczuk prezydentem był przez cztery lata. W 2006 roku, dokładnie 5 grudnia, władzę w Chełmie przejęła Agata Fisz, która kierowała miastem przez trzy kolejne kadencje. Dwukrotnie wygrywała w drugiej turze, w 2006 r. z Grabczukiem i w 2014 r. z Grzegorzem Raniewiczem. Z kolei w 2010 roku bezapelacyjnie zwyciężyła w pierwszej turze, z ogromną przewagą nad pozostałymi rywalami. W ostatnich wyborach samorządowych, które odbyły się w 2018 roku, triumfował 27-letni wówczas Jakub Banaszek, najmłodszy prezydent w Polsce. W drugiej turze różnicą ponad 450 głosów zwyciężył z Agatą Fisz.

A oto pełne składy zarządów miasta w poszczególnych kadencjach oraz rady miasta:

Kadencja 1990-1994

Prezydenci/przewodniczący Zarządu Miasta: Jerzy Frydlewicz (07.06.1990-23.02.1991), Janusz Marek Pastusiak (19.04.1991-08.10.1994).

Pełniący obowiązki przewodniczącego Zarządu Miasta: Jerzy Uchaniuk (01.04.1991-19.04.1991).

Zastępcy prezydenta: Wiesław Kawarski (31.07.1990-23.02.1991), Leszek Górny (05.06.1991 – 17.09.1992), Marek Tomaszuk (12.11.1992-08.10.1994).

Członkowie Zarządu Miasta Chełma: Maria Sabarańska (07.06.1990-23.02.1991), Alina Kowalczyk-Kandyba (07.06.1990-23.02.1991), Dorota Tworek-Kodeniec (23.02.1991-08.10.1994), Tomasz Figiel (23.02.1991-08.10.1994), Jerzy Uchaniuk (23.02.1991-08.10.1994)

Radni: Zygmunt Gardziński – przewodniczący, Grzegorz Słupczyński, Władysław Sadurski, Dariusz Żybura i Zbigniew Bajko – wiceprzewodniczący, Alicja Gorzelewska, Andrzej Gąsior, Andrze

j Kania, Jadwiga Królikowska, Krzysztof Grzesiuk, Marek Czmielewski, Stanisław Biernat, Ryszard Bocheński, Krzysztof Prost, Maria Sabarańska, Andrzej Tkaczyk, Ryszard Tukalski, Alina Kowalczyk-Kandyba, Wojciech Hetman, Edward Iłenda, Marian Olczyk, Wojciech Palka, Joanna Zawadiak-Wac, Anna Czeszejko-Sochacka, Ryszard Mazurkiewicz, Mieczysław Nizio, Waldemar Panasiuk, Józef Panasiuk, Bogdan Mazurkiewicz, Aleksander Miącz, Tekla Wyrostek, Tomasz Figiel, Henryk Fotek, Dorota Tworek-Kodeniec, Jerzy Uchaniuk, Jolanta Żak-Żybura.

Kadencja 1994-1998

Prezydent/przewodniczący Zarządu Miasta: Zbigniew Bajko (08.10.1994-03.12.1998).

Zastępcy prezydenta: Longin Bożeński (08.10.1994 – 03.12.1998), Witosław Szczasny (08.10.1994-22.06.1996), Jerzy Masłowski (03.07.1996-29.12.1998).

Członkowie Zarządu Miasta: Wojciech Hetman (08.10.1994-03.12.1998), Jerzy Górny (08.10.1994-12.03.1997) – 21.04.1997 rada podjęła uchwałę o wygaśnięciu mandatu w związku ze śmiercią, Sławomir Rogucki (08.10.1994-03.12.1998), Henryk Lewczuk (17.06.1998-03.12.1998).

Radni: Zdzisław Denysiuk, Henryk Lewczuk – przewodniczący rady miasta, Ryszard Mazurkiewicz, Kazimierz Mazurek, Celina Malec – wiceprzewodniczący rady miasta, Zbigniew Bajko, Longin Bożeński, Krzysztof Grabczuk, Witosław Szczasny, Maria Drygalewicz, Henryk Dżaman, Zygmunt Gardziński, Tadeusz Martyniuk, Bogusław Mikołajczak, Ryszard Kaczmarski, Edward Czuwara, Antoni Dąbrowski, Krzysztof Bardzał, Henryk Fotek, Witold Grela, Wojciech Hetman, Marek Sikora, Tadeusz Szalas, Barbara Neyman-Lewczuk, Józef Ogonowski, Zdzisław Popek, Sławomir Rogucki, Roman Różycki, Marek Tomaszewski, Eugeniusz Ujas, Adam Leszczyński, Justyna Małysz, Krzysztof Pietrzykowski, Krzysztof Prost, Joanna Zawadiak-Wac, Józef Uryniuk.

Kadencja 1998-2002

Prezydent/przewodniczący Zarządu Miasta: Henryk Dżaman (03.12.1998-19.11.2002).

Zastępcy prezydenta: Zygmunt Gardziński (29.12.1998-19.11.2002), Zbigniew Matuszczak (29.12.1998-19.11.2002).

Członkowie Zarządu Miasta: Zbigniew Matuszczak (03.12.1998-29.12.1998 potem wiceprezydent), Mirosław Kasperek (03.12.1998-19.11.2002), Maria Drygalewicz (29.12.1998-19.11.2002), Marek Karwowski (29.12.1998-19.11.2002).

Radni: Józef Ogonowski – przewodniczący, Kazimierz Mazurek, Ryszard Rożen, Anna Bednarczyk – zastępcy przewodniczącego, Krzysztof Grabczuk, Ryszard Jakubowicz, Henryk Dżaman, Bogumił Biernat, Longin Bożeński, Grażyna Choma, Ryszard Chudoba, Zbigniew Matuszczak, Anna Czerwińska-Karapuda, Edward Czuwara, Maria Drygalewicz, Jerzy Adamczyk, Zbigniew Bajko, Tadeusz Jastrzębski, Marek Karwowski, Mirosław Kasperek, Krzysztof Kościuk, Joanna Lis, Marek Zbarachewicz, Hanna Maksim, Sławomir Nowosad, Paweł Pędziński, Kazimierz Polak, Witosław Szczasny, Janusz Suwała, Jadwiga Turek, Lech Smulkowski, Marek Sudak, Marek Toamszewski, Stefan Machowicz, Barbara Żbikowska, Zygmunt Gardziński, Marek Sikora.

Kadencja 2002-2006

Prezydent Miasta: Krzysztof Grabczuk (19.11.2002-05.12.2006).

Zastępcy prezydenta: Adam Ryczliczek (27.11.2002-14.04.2003), Leszek Burakowski (19.12.2002-05.12.2006), Zbigniew Bajko (25.01.2006-24.11.2006).

Radni: Longin Bożeński – przewodniczący, Anna Mirzwa, Maciej Baranowski – zastępcy przewodniczącego, Jerzy Olchowski, Rafał Bukowski, Alicja Nawrocka, Grzegorz Raniewicz, Henryk Dżaman, Agata Fisz, Zbigniew Matuszczak, Paweł Szychulec, Kazimierz Mazurek, Ryszard Mardoń, Anna Czerwińska-Karapuda, Joanna Lis, Beata Mazurek, Janusz Suwała, Andrzej Król, Zbigniew Hołysz, Emilia Majkut, Lucjan Jonak, Marek Tomaszewski, Stanisław Mościcki. W trakcie kadencji Małgorzata Derlak zastąpiła Beatę Mazurek, która w 2005 roku została posłem, zaś Piotr Malinowski został radnym po Lucjanie Jonaku, któremu wygasł mandat.

Kadencja 2006-2010

Prezydent Miasta: Agata Fisz (05.12.2006-02.12.2010)

Zastępcy prezydenta: Józef Górny (05.12.2006-02.12.2010), Stanisław Mościcki (26.03.2008-02.12.2010).

Radni: Stanisław Mościcki od 5.12.2006 do 26.03.2008, Waldemar Kuśmierz – przewodniczący rady, Zbigniew Bajko, Jerzy Jaworski – wiceprzewodniczący, Maciej Baranowski, Mariusz Cios, Mirosław Czech, Lucyna Dargiewicz, Małgorzata Derlak, Zygmunt Gardziński, Anna Gębal, Dariusz Grabczuk, Ewa Jaszczuk, Artur Juszczak, Dominik Kisiel, Mariusz Kowalczuk, Adam Leszczyński, Kazimierz Mazurek, Andrzej Osowski, Tomasz Otkała, Andrzej Santor, Paweł Siepsiak, Marek Zbarachewicz.

Kadencja 2010-2014

Prezydent Miasta: Agata Fisz (02.12.2010-09.12.2014)

Zastępcy prezydenta: Józef Górny (02.12.2010-09.12.2014), Stanisław Mościcki (02.12.2010-09.12.2014).

Radni: Zygmunt Gardziński – przewodniczący, Dariusz Grabczuk, Waldemar Kuśmierz – wiceprzewodniczący, Maciej Baranowski, Ewa Bielak, Mirosław Czech, Longin Bożeński, Grażyna Choma, Ryszard Dżaman, Sławomir Hodała, Jerzy Jaworski, Elżbieta Kaszak, Mariusz Kowalczuk, Adam Leszczyński, Marian Lipczuk, Joanna Lis, Tadeusz Łańcucki, Piotr Malinowski, Ryszarda Mardoń, Małgorzata Sokół, Ewa Suchań, Zdzisław Szwed, Elżbieta Teleżnikow, Arkadiusz Tofil, Renata Tymczak, Mariusz Wieliczko. W trakcie kadencji wygasły mandaty: Mirosława Czecha, Mariana Lipczuka i Sławomira Hodały.

Kadencja 2014-2018

Prezydent Miasta: Agata Fisz (09.12.2014-22.11.2018)

Zastępcy prezydenta: Józef Górny (09.12.2014-27.11.2018), Stanisław Mościcki (09.12.2014-28.12.2017).

Radni: Zygmunt Gardziński – przewodniczący, Mariusz Kowalczuk, Zdzisław Szwed – wiceprzewodniczący, Maciej Baranowski, Paweł Białas, Longin Bożeński, Mirosław Czech, Ryszard Dżaman, Krzysztof Głaz, Dariusz Grabczuk, Jerzy Jaworski, Artur Juszczak, Adrian Koszałka, Justyna Manasterska-Raszka, Joanna Lis, Piotr Malinowski, Ryszarda Mardoń, Kazimierz Mazurek, Anna Mirzwa, Sławomir Niepogoda, Elżbieta Nowaczewska, Andrzej Pieńkowski, Małgorzata Sokół, Ewa Suchań, Eugeniusz Wilkowski. W trakcie kadencji wygasły mandaty Elżbiety Nowaczewskiej i Artura Juszczaka.

Kadencja 2018-2023

Prezydent Miasta: Jakub Banaszek (22.11.2018 – do obecnie)

Zastępcy prezydenta: Artur Juszczak (27.11.2018-26.04.2019), Andrzej Kosiniec (27.11.2018-29.08.2019), Agnieszka Kruk (26.04.2019 do obecnie), Daniel Domoradzki (31.10.2019-12.02.2020), Dorota Cieślik (12.02.2020 do obecnie).

Radni: Longin Bożeński – przewodniczący, Dariusz Grabczuk, Maciej Baranowski – wiceprzewodniczący, Kamil Błaszczuk, Mirosław Czech, Elżbieta Ćwir, Ryszard Dżaman, Agata Fisz, Piotr Jabłoński, Katarzyna Janicka, Tomasz Kazimierczak, Adam Kister, Piotr Krawczuk vel Walczuk, Mariusz Kowalczuk, Joanna Lis, Irena Machowicz, Piotr Malinowski, Stanisław Mościcki, Agnieszka Ostrowska, Tomasz Otkała, Edyta Rożek, Dorota Rybaczuk, Marek Sikora. Mandat radnego przez 5 dni sprawował też Artur Juszczak, później powołany na stanowisko wiceprezydenta. W radzie zastąpiła go Edyta Rożek. (s)

News will be here