15 kwietnia br. przypada 50. rocznica śmierci Kazimierza Janczykowskiego, jednej z najbardziej niezwykłych i zasłużonych postaci dwudziestowiecznego Chełma. Z zawodu będąc nauczycielem, a z natury działaczem społecznym, był obecny w wielu istotnych sferach funkcjonowania miasta, od działalności sportowej i turystycznej, po inicjatywy kulturalne i literackie. Znany najbardziej jako regionalista i krajoznawca, zaistniał jako autor licznych publikacji, wyróżniających się niezwykle barwnym gawędziarskim językiem, kształtującym aktualne do dzisiaj wyobrażenie o dziejach Chełma i ziemi chełmskiej.
Kazimierz Paweł Janczykowski urodził 25 stycznia 1888 r. w Metelinie koło Hrubieszowa. Jego rodzicami byli Konstanty i Eleonora z Drzewieckich Janczykowscy. W młodości przeszedł typową drogę dla Polaków urodzonych na przełomie XIX i XX w., znaczoną nauką w rosyjskim gimnazjum, udziałem w strajku szkolnym oraz zaangażowaniem w działalność społeczną. Ukształtowany m.in. przez takie osobowości jak Hieronim Łopaciński, odnalazł sens w aktywności sportowej i turystycznej, którą najpełniej mógł realizować jako nauczyciel.
Po zatrudnieniu w 1918 r. w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego, swoje zdolności i pasje związał z ziemią chełmską, której pozostał wierny do końca życia. Dzięki różnorodnej działalności, prowadzonej w oparciu o szerokie zainteresowania, w orbicie których mieściła się: przyroda, historia, archeologia, etnografia i literatura, już w okresie międzywojennym był postacią znaczącą. Organizował przedsięwzięcia sportowe i turystyczne. Prowadził badania archeologiczne i gromadził materiały historyczne i etnograficzne, poszerzające zbiory Muzeum Ziemi Chełmskiej, noszącego od 1930 r.
imię Wiktora Ambroziewicza. Zaistniał również jako autor publikacji krajoznawczych, takich jak Szlak wędrówkowy po powiecie chełmskim, wydany w częściach na łamach lokalnego tygodnika „Kronika Nadbużańska” oraz w formie nadbitki, do dzisiaj inspirujących wszystkich podejmujących trud opisu i upowszechniania wiedzy o dziejach oraz walorach historyczno-przyrodniczych Chełma i regionu. Swą wieloraką działalność kontynuował po II wojnie światowej, stając się jedną z głównych postaci chełmskiego życia społecznego i kulturalnego. Ciągle aktywny jako nauczyciel, nadal działał w chełmskim muzeum, przekształconym w 1950 r. w instytucją państwową.
Odbudował również reaktywowany w 1948 r. chełmski Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, przekształcony w 1950 r. w Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Na czele organizacji stał przez dziesięć lat, stając się swoistym symbolem ruchu krajoznawczo-turystycznego w Chełmie, a po śmierci patronem funkcjonującego do dzisiaj Oddziału PTTK w Chełmie. Działał również w Związku Nauczycielstwa Polskiego, Polskim Towarzystwie Geograficznym, Towarzystwie Wiedzy Powszechnej, Grupie Literackiej „Pryzmaty” i współtworzył w 1959 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Chełmskiej.
Nadal aktywnie propagował walory krajoznawczo-turystyczne Chełma i regionu, publikując ponad 80 artykułów i materiałów krajoznawczych, m.in. na łamach „Z Otchłani Wieków”, „Życia Lubelskiego”, „Kuriera Lubelskiego”, „Sztandaru Ludu”, „Wiadomości Chełmskich” i Ziemi Chełmskiej”. Wśród najcenniejszych prac szczególne miejsce zajmują opracowania dotyczące Góry Chełmskiej (Góra Chełmska, jej królowa i lud i Ósmy września na Górze Chełmskiej w dniach triumfu i klęski). Znaczna część dorobku Kazimierza Janczykowskiego pozostała w maszynopisach.
W ramach obchodów 50. rocznicy śmierci swego patrona, Oddział PTTK w Chełmie, przy współpracy Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora Ambroziewicza i wydatnym wsparciu rodziny Kazimierza Janczykowskiego, zaplanował odsłonięcie pamiątkowej tablicy w budynku muzealnym przy ul. Lubelskiej 57. Uroczystości, która rozpocznie się o godzinie 12.00 14 kwietnia br., będzie towarzyszyła wystawa poświęcona wybitnemu krajoznawcy, która zostanie otwarta w budynku muzealnym przy ul. Lubelskiej 55.
Wsparcia finansowego przedsięwzięciu udzieliło Miasto Chełm oraz Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. W zamierzeniach Oddziału PTTK jest także wydanie zachowanego w maszynopisie przewodnika po Chełmie i ziemi chełmskiej, który Kazimierz Janczykowski przygotowywał pod koniec swojego życia. Promocja wydawnictwa będzie miała miejsce w drugiej połowie roku. Zbigniew Lubaszewski
