Święta Teresa z Avili, doktor kościoła, której wspomnienie katolicy obchodzą 15 października, nazywana jest też Teresą od Jezusa, Teresą Wielką czy Teresą Hiszpańską.
W kościele oo. Karmelitów Bosych, (którzy są nazywani synami duchowymi tej świętej,) przy ul. Świętoduskiej 14 w Lublinie od niedzieli, 13 października odbywało się triduum ku czci św. Teresy, zakończone mszą św. zbiorową 15 października.
Przypomnijmy, że Karmelici trafili do Lublina po raz pierwszy już w 1605 roku.
Teresa Ahumade urodziła się 28 marca 1515 roku w Gotarrendura, a zmarła 4 października 1582 roku w Albeda Tormes. Matka osierociła ją, gdy miała dwanaście lat. Wtedy ojciec umieścił ją w klasztorze sióstr augustianek. Kiedy wróciła do domu, postanowiła wstąpić do klasztoru. Habit zakonny karmelitanki w Avili otrzymała w 1534 roku, a śluby zakonne złożyła w roku 1537. Wrodzona sympatia i wyrozumiałość dla wszystkich, zainteresowanie drugim człowiekiem, wdzięk, żywa inteligencja, bystrość, wesołość, a przede wszystkim siła sugestii pozwalały jej pozyskiwać sympatię wielu ludzi. Mimo słabego zdrowia czyniła to z wielką pasją.
Kobieta czynu – intelektualistka
Słynęła z żywej i przenikliwej inteligencji typu intuicyjnego. Zdumiewająca była jej siła charakteru i górujący nad wszystkim zdrowy rozsądek. Była karmelitanką, pisarką kontrreformacji i teologiem życia kontemplacyjnego. Była również reformatorką zakonu karmelitów i wraz ze św. Janem od Krzyża jest uważana za założycielkę karmelitów bosych. Pierwszy klasztor surowej reguły, za zgodą papieża, założyła w 1562 roku w rodzinnym Avila. Mimo rozlicznych przeszkód i trudności zbudowała w ostatnich dwudziestu latach życia, nie rozporządzając żadnymi funduszami, 32 klasztory, w tym – przy pomocy św. Jana od Krzyża, 15 męskich. Jej działalność miała wpływ na odrodzenie religijne w całej Europie, a napisane książki, włączając w to autobiografię „Księga mojego życia” i przełomowe, najbardziej dojrzałe dzieło – „Twierdza wewnętrzna”, stały się integralną częścią literatury hiszpańskiego renesansu, chrześcijańskiego mistycyzmu i chrześcijańskiej medytacji, którą opisuje we wcześniejszym dziele „Droga doskonałości”, wydanym w Polsce w 1625 roku.
Twierdza wewnętrzna
„Twierdza wewnętrzna”, wydana w Hiszpanii w 1577 roku w Polsce ukazała się dopiero w roku 1633. Na dorobek św. Teresy z Avila, która miała ogromny wkład w rozwój Kościoła, składa się też wiele drobniejszych tekstów, czterysta czterdzieści listów i sporo poezji. Niektóre jej utwory po mistrzowsku przełożył na język polski Zygmunt Krasiński. Pierwsze wydanie „Twierdzy wewnętrznej” w Polsce nosiło tytuł „Zamek wewnętrzny albo Gmachy Dusze Ludzkie (…)”. Autorem tłumaczenia był W. X. Sebastian Nuceryn. Wydane „po wojnach szwedzkich” Dzieła wszystkie miały też w tytule słowo „zamek”, stąd obecnie równolegle spotykany tytuł „Zamek wewnętrzny”, jak w wydaniu Flos Karmeli z 2009 roku. Tłumaczenie na język polski ks. bpa Henryka Koseckiego z 1903 roku, nosi tytuł „Twierdza wewnętrzna”
„Twierdza wewnętrzna” powstała w czasie, kiedy „Księga mojego życia” pozostawała w rękach Inkwizycji i wydawało się, że nie ma szans, by wydobyć ją z tego urzędu. Tak, jak w przypadku poprzedniej autobiografii, Teresa pisała „Twierdzę”, opierając się na czterech łaskach: „doświadczenia życia prześwietlonego obecnością Boga”, „zrozumienia łaski Jego obecności”, „daru dzielenia się tym przez słowo pisane i mówione” oraz „łaski opisania”. „Twierdza wewnętrzna” to specyficzna autobiografia nie skupiająca się na wydarzeniach zewnętrznych, miejscach, gdzie przebywała święta, ludziach, którzy w jej życiu odegrali dużą rolę, pracach, które podejmowała.
Św. Teresa w „Twierdzy …” ukazuje wewnętrzną historię swojej osoby, wewnętrzną drogę, jaką przebyła, by odkryć Jezusa Chrystusa. Do wnętrza twierdzy wciska się też demon. Stara się kontrolować sytuację człowieka i jak może przeszkadza w jego wędrówce ku Bogu.
Papieże: Grzegorz XV i Urban VII traktowali dzieła Teresy na równi z księgami doktorów Kościoła. „Twierdza wewnętrzna” jest napisana prostym, zrozumiałym językiem. Z założenia jej adresatkami miały być karmelitanki bose z założonych przez nią klasztorów w Kastylii i Andaluzji. Autorka była przekonana, że lektura jej dzieła nie wymaga pogłębionej formacji intelektualnej.
Mistyczny doktor Kościoła
Teresa została beatyfikowana przez papieża Pawła V w 1614 roku Grzegorz XV kanonizował niezwykłą zakonnicę już 40 lat po jej śmierci, a 300 lat później, gdy Uniwersytet w Salamance nadał jej tytuł honoris causa, biskup Avila poprosił ówczesnego papieża-Piusa XI o włączenie świętej do grona doktorów Kościoła. Przeszkodą jednak okazała się płeć. Dopiero w 1970 roku papież – św. Paweł VI – włączył ją wraz z Katarzyną z Sieny w poczet doktorów Kościoła, nadając jej tytuł doktora mistycznego. Św. Jan Paweł II pisał w „Przewodnikach na górę Karmel.” wydanych w 2000 roku przez Wydawnictwo. Karmelitów Bosych, iż „(…) wartość jej pism, wykwintność jej stylu, jej niezwykłe świadectwo duchowe, a nawet sympatia, jaką wzbudza jako kobieta niezwykłej inteligencji, wielkiej wrażliwości i wielkiego poczucia realizmu, są świetlanym przykładem, który napełnia otuchą i który pobudza posłaniem pełnym treści i znaczenia także dla naszych czasów.”
Święta Teresa jest patronką Hiszpanii, miasta Avila, karmelitów bosych i trzewiczkowych, także chorych, zwłaszcza uskarżających się na bóle i zawroty głowy oraz choroby serca, poza tym dusz w czyśćcu cierpiących, pisarzy, matek, ludzi wyśmiewanych za pobożność lub prześladowanych z powodu wiary i Ruchu Rodzin Nazaretańskich. W ikonografii jest przedstawiana w habicie karmelitanki. Jej atrybutami są: anioł przeszywający jej serce strzałą, gołąb, krzyż, pióro i księga, strzała i napis: „Missericordis Domini in aeternum cantabo”. Święta Teresa należy niewątpliwie do największych postaci Kościoła.
Elżbieta Kasprzycka
