Kośminek to kolejna dzielnica Lublina, która doczekała się swojej „sentymentalnej mapy”.
Kośminek powstał na gruntach dawnej wsi Bronowice. Dzielnica skrywa wiele tajemnic. Jej różnorodna zabudowa i nieco tajemnicza historia to wciąż temat, który czeka na osobne opracowanie.
Jak przyznają autorki „sentymentalnej mapy” Kośminka: Agnieszka Duda-Jastrzębska i Marta Nazaruk-Napora z Lubelskiej Grupy Badawczej, jest to dzielnica wciąż nieodkryta. Jej historia pełna jest wzlotów i upadków, o których świadczą np. poprzemysłowe budynki oraz miejsc o tak trudnej historii, jak np. były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny na Majdanku. Dziś Kośminek zajmuje powierzchnię 6,44 km i zamieszkuje go 12799 mieszkańców.
Nazwa dzielnicy wywodzi się od nazwiska lubelskiego przemysłowca – Michała Kośmińskiego. Sama dzielnica położona jest obecnie między Drogą Męczenników Majdanka a rzeką Czerniejówką.
– Kośminek, to dzielnica duża obszarowo, ale bardzo zróżnicowana. Przechodzi od gęstej zabudowy jednorodzinnej i poprzemysłowej przez osiedla, wielką przestrzeń dawnego obozu zagłady oraz cmentarza komunalnego na Majdanku, aż do typowej zabudowy miejsko-wiejskiej wzdłuż ulicy Wyzwolenia – podkreślają aktywistki z Lubelskiej Grupy Badawczej.
Zwyczajowo Kośminek kojarzony jest z najstarszą częścią dzielnicy, tzw. Starym Kośminkiem, gdzie dominuje zabudowa poprzemysłowa W granicach Kośminka są jednak np. bloki osiedla Maki, których mieszkańcy wielokrotnie jako swoją dzielnicę wskazywali Bronowice. Zdarzało się, że mieszkańcy Kośminka, z którymi rozmawiały badaczki podczas przygotowywania mapy, dziwili się, że np. ich osiedle to wciąż administracyjnie teren Kośminka a nie Bronowic.
Mapa ze wspomnień
Z „sentymentalnej mapy” Kośminka odczytać można zarówno tę dawną, jak i współczesną historię tej intrygującej i chyba dość słabo jeszcze znanej dzielnicy. Jej początki związane są z Michałem Kośmińskim, od którego nazwiska dzielnica wzięła nazwę. W 1861 r. wybudował on na swojej ziemi, znajdującej się w tym czasie poza granicami miasta Lublin, młyn parowy. Obok tej inwestycji planował utworzenie robotniczego osiedla, jednak te plany przerwało bankructwo przemysłowca.
Pod koniec XIX wieku młyn odkupił Jojne Zylber, który przebudował go na gorzelnię. Działała tu także garbarnia Luchta i Rubinsztajna oraz suszarnia cykorii Frajtaga. Na Kośminku produkowana był m.in. koszerna wódka. Tu, przy ulicy Długiej, powstała pierwsza miejska elektrownia, budowana przez Ulen and Company i funkcjonowały firmę liczne zakłady przemysłowe oraz rzemieślnicze, m.in. piekarnie, kuźnie czy fabryka ram i luster. W 1916 roku Kośminek włączony został w granice administracyjne Lublina.
Dzielnica pełna jest zabudowań poprzemysłowych, a szczególnie jej najstarsza część, nazywana przez mieszkańców „Starym Kośminkiem”. Również nazwy ulic nawiązują do przemysłowej historii dzielnicy i nieistniejących zakładów. Dla tej dzielnicy czasem intensywnego rozwoju była pierwsza połowa ubiegłego wieku. Śladem przeszłości są także liczne przydrożne kapliczki.
Przez całą długość Kośminka płynie Czerniejówka, obecnie nieco zapomniana i zaniedbana, choć najstarsi mieszkańcy dzielnicy pamiętają, że w jej wodach można się było kąpać. Historyczną ciekawostką z Kośminka jest przechowywanie na terenie Taborów Miejskich od kwietnia 1941 do listopada 1944 roku obrazu Jana Matejki: „Bitwa pod Grunwaldem”. Ważnym miejscem jest Państwowe Muzeum na Majdanku – miejsce zadumy i refleksji.
Mieszkańcom Kośminka doskwiera m.in. brak miejsc wspólnego odpoczynku, takich jak zielone skwery, cieszą się za to z Pracowni Kultury Maki, która w 2015 roku powróciła na ulicę Olchową. Filia DDK „Bronowice” jest ważnym punktem kultury, powstałym w miejscu istniejącego tu przed laty punktu kultury.
Emilia Kalwińska
