Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet w Polsce. Rocznie z jego powodu umiera w naszym kraju około 5000 kobiet, czyli co trzecia przegrywa walkę z nowotworem. Wcale tak być nie musi.
Pomimo społecznego charakteru tego nowotworu – problem ten jest bardzo medialny poprzez ruch Amazonek, marsze Różowej Wstążki, kampanie medialne – wciąż większość kobiet w Polsce nie zna podstawowych zasad profilaktyki. Na podstawie dzisiejszej wiedzy na temat tego nowotworu można tak modyfikować zachowania kobiet, aby znacznie zmniejszyć zachorowalność. Wbrew pozorom, dieta jest jednym w głównych czynników wpływających na ryzyko zachorowania. Pożywienie bogate w tłuszcze zwierzęce powodujące otyłość, szczególnie brzuszną znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi. Również alkohol, szczególnie wysokoprocentowy jest uważany za znaczący czynnik ryzyka. Tymczasem dieta bogata w owoce i warzywa oraz regularna aktywność fizyczna redukują ryzyko powstania raka piersi. Kobiety, które urodziły późno pierwsze dziecko lub nie rodziły, są zdecydowanie bardziej narażone na zachorowanie na ten nowotwór. Dlatego też propagowanie wczesnego macierzyństwa, szczególnie u tych kobiet, które wcześnie rozpoczęły miesiączkować może przeyczynić się do uniknięcia zachorowania. Nowotwór ten nazywany hormonozależnym częściej występuje u kobiet, które przez długi okres – ponad pięciotetni poddawane są hormonalnej terapii zastępczej. Dotyczy to przede wszystkim tych, w których rodzinach były przypadki zachorowań na raka piersi. Wprawdzie w Polsce tylko kilka procent kobiet jest nosicielem mutacji genu BRCA1 lub BRCA2, jednak inne, nie do końca zdefiniowane czynniki genetyczne, najprawdopodobniej są odpowiedzialne za rodzinne zachorowania na raka piersi. W przypadku mutacji genów BRCA1 czy BRCA2 prawdopodobieństwo zachorowania zawiera się w przedziale pomiędzy 40% a 80%, więc kobiety te muszą być objęte szczególnie wnikliwą i częstą diagnostyką w celu wczesnego wykrycia nowotworu. Im wcześniej rak piersi zostanie wykryty, tym większe są sznse na wyleczenie choroby. W pierwszym stopniu zaawansowania, kiedy średnica guza nie przekracza dwóch centymetrów i nie ma przerzutów w węzłach chłonnych pachy szansa na przeżycie pięciu lat bez nawrotu choroby przekracza 95%. Jednak wraz ze zwiększeniem stopnia zaawansowania szanse na wyleczenie znacznie zmiejszają się i w III stopniu zaawansowania przeżycia pięcioletnie wynoszą tylko 30%. Dlatego też niezmiernie ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie choroby. Samobadanie piersi jest podstawowym działaniem przyśpieszającym rozpoznanie. Każda kobieta powinna wykonywać je ściśle według instrukcji. W pierwszym etapie samobadania kobieta ogląda piersi stojąc przed lustrem, a następnie badanie przez dotyk przeprowadza pod prysznicem i w pozycji leżącej. Badanie takie należy przeprowadzać raz w miesiącu, za każdym razem w tym samym dniu miesiąca, a u kobiet miesiączkujących najlepiej od 4 do 7 dnia cyklu. Wciągnięcie brodawki, zmarszczenia, uwypuklenia, oraz obraz „skórki pomarańczy” na skórze sutków, zmiany koloru są objawami, które powinny skłonić do wizyty u lekarza. Niepokojącymi objawami jest też zmiana wielkości czy kształtu jednej piersi, pojawienie się stwardnienia, zgrubienia czy guzka w gruczole piersiowym lub pasze.
Mammografia jest decydującym badaniem diagnostycznym pozwalającym na wczesne wykrycie raka piersi. Wykazano, że wśród kobiet w grupie wiekowej 50-69 lat, które miały regularnie co 2 lata badania mammograficzne umieralność zmiejszyła się o 30%. Mammografia pozwala na wykrycie nawet niebadalnych, bardzo małych zmian w gruczole piersiowym za pomocą promieniowania jonizującego. W badaniach przesiewowych mammografia wykonywana jest w dwóch projekcjach raz na dwa lata i uzupełniana badaniem USG piersi, jeżeli opisujący radiolog ma wątpliwości. Badania skryningowe prowadzone są u kobiet pomiędzy 50 a 69 rokiem życia, w grupie kobiet pomiędzy 40 a 49 rokiem życia oraz u starszych mammografia też powinna być wykonywana, ale przeprowadza się to badanie poza skryningiem. Natomiast kobiety do 40 roku życia nie powinny mieć wykonywanej mammografii ze względu na małą wartość diagnostyczną tego badania. U młodych kobiet gruczoł piersiowy jest bardzo „gęsty” więc zmiany nowotworowe w mammografii są niewidoczne. W tej grupie wiekowej badanie ultrasonograficzne jest szczególnie przydatne do oceny zmian w gruczole piersiowym i pozwala na wykrycie kilkumilimetrowych zmian.
Opr. dr hab.n.med.Iwona Gisterek prof.nadzw.
Ordynator Oddziału Radioterapii NU-MED Centrum Diagnostyki i Terapii Onkoogicznej Zamość Sp.z o.o.
