Macewa odkryta na cmentarzu żydowskim w Chełmie, mogła powstać nawet w latach 1413-1414, co czyniłoby ją najstarszym tego typu znaleziskiem w historycznych granicach Polski.
Sensacyjnego odkrycia dokonano podczas weryfikacji znajdujących się obecnie na cmentarzu żydowskim w Chełmie macew.
– W trakcie tego rozpoznania odnaleziony został dolny fragment macewy, na której zachowany fragment inskrypcji wskazuje na jej pochodzenie co najmniej z lat początkowych XVI w. Dokonana przez Andrzeja Trzcińskiego analiza tego epigrafu wykazała, że posiada on wszelkie cechy macew średniowiecznych – poinformował 11 lipca Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie.
Wiadomo, że w drugiej ćwierci XIII w. książę halicko-włodzimierski Daniel Halicki, przeniósł do Chełma swoją stolicę. Po przyłączeniu Rusi Czerwonej do Korony Chełm w 1392 r. otrzymał od króla Władysława Jagiełły magdeburskie prawo miejskie. Żydzi byli obecni w Chełmie, co najmniej od połowy XV w. W materiałach źródłowych notowani są od końca tego stulecia. Jednym z pytań związanych z obecnością Żydów w naszym mieście, zadawanych przez archeologów, jest lokalizacja pierwszego cmentarza żydowskiego w Chełmie. Jak czytamy na stronie LWKZ usytuowanie zachowanego do dziś cmentarza w odległym od centrum miasta miejscu, mogło wskazywać na to, że jest to kolejny tego typu cmentarz, na pewno nie pierwszy jaki powstał. Tymczasem odnalezienie wspomnianej macewy jest dowodem na to, że kirkut zlokalizowany przy ul. Kolejowej jest pierwszym, i jedynym, jaki w ogóle kiedykolwiek został utworzony w Chełmie.
Zachowany fragment macewy to nieobrobiony blok z szarego piaskowca o wysokości 98 cm, szerokości do 53 cm i grubości 39-43 cm. Znajdujące się na niej litery mają od 7 do 9 cm. Odkryta we wschodniej części cmentarza macewa waży prawie pół tony.
– Co wskazuje na to, że nie jest to nagrobek, który można byłoby łatwo przemieścić. Jego usytuowanie na cmentarzu, odległe od jego części centralnej, od miejsca, gdzie są składowane odzyskane z terenu miasta macewy, wskazuje, że odnaleziony fragment macewy musi pochodzić z terenu tego cmentarza, na którym został znaleziony. Jego obecność tu wskazuje na odległą metrykę cmentarza, co najmniej z przełomu XV i XVI w., wskazując, że jest to pierwszy, a zarazem jedyny, cmentarz żydowski w Chełmie – informuje Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Z odczytanych fragmentów dat znajdujących się na macewie, wynika, że powstała ona albo w latach 1513-1514, albo nawet 100 lat wcześniej (1413-1414). Omawiane odkrycie jest bardzo ważnym zabytkiem historycznym i epigraficznym. – W skali historycznych granic Rzeczypospolitej, oprócz piastowskiego Śląska, jest najstarszym zachowanym nagrobkiem żydowskim, na dodatek zachowanym na terenie cmentarza żydowskiego. W kontekście miasta poświadcza istnienie i lokalizację cmentarza od co najmniej początku XVI wieku. (kg, fot. LWKZ w Lublinie).
