Zbiory Muzeum na Majdanku wzbogaciły się o cenne pamiątki po Jerzym Kwiatkowskim.
Interesującym się historią byłego obozu koncentracyjnego KL Lublin nazwisko to nie jest obce – to autor książki „485 dni na Majdanku” – najsłynniejszej relacji o zlokalizowanym w Lublinie niemieckim obozie koncentracyjnym, której pisanie ukończył już w grudniu 1945 r.
Wspomniane pamiątki to olejny portret Jerzego Kwiatkowskiego w mundurze porucznika armii austro-węgierskiej pędzla węgierskiego malarza Eduarda Adriana Dusska, rodzinne zdjęcia, m.in. dziadków czy nastoletniego Jerzego z rodzicami, dziennik „Congresional Record” z 1969 r., zawierający mowę senatora Romana Pucińskiego na temat „485 dni na Majdanku” na forum Izby Reprezentantów w Kongresie Stanów Zjednoczonych oraz 28 należących do Jerzego Kwiatkowskiego książek, niektóre z dedykacjami autorów (m.in. byłej więźniarki Majdanka Danuty Brzosko-Mędryk, więzionego na Majdanku Zacheusza Pawlaka, autora książki „Przeżyłem” czy więźnia KL Gross-Rosen Antoniego Gładysza, który spisał wspomnienia zatytułowane „Piekło na ziemi”).
Pozyskane eksponaty i uzyskane informacje nie tylko wzbogacą zasoby archiwum, ale także zostaną wykorzystane na przygotowywanej przez pracowników Muzeum wystawie pt. „Jerzy Kwiatkowski. Ogrodnik z III pola”. Jej otwarcie planowane jest na lipiec 2020 r.
Kim był autor „485 dni na Majdanku”?
Jerzy Kwiatkowski urodził się w 1894 r. Wiedniu, studiował prawo na uniwersytetach w Czerniowcach i Wiedniu, walczył na frontach I wojny światowej. W okresie międzywojennym pracował w bankowości i jako dyrektor administracyjny czasopism, wydawnictwa oraz fabryki, której był współudziałowcem. 18 marca 1943 r. został aresztowany za współpracę z AK. 25 marca trafił do Konzentrationslager Lublin, gdzie osadzono go na III polu więźniarskim i przydzielono mu obowiązki ogrodnika.
Od listopada 1943 do wiosny 1944 r. pracował w obozowej kancelarii, później skierowano go do ciężkich prac fizycznych. Opuścił Majdanek 22 lipca 1944 r. w ostatnim transporcie ewakuacyjnym. Po miesięcznym pobycie w Auschwitz został przeniesiony do KL Sachsenhausen. W trakcie marszu ewakuacyjnego, 3 maja 1945 r., w okolicach Schwerinu (Meklemburgia) wyzwolili go żołnierze amerykańscy.
Najpierw przebywał w Bordesholm, potem trafił do Maczkowa – polskiej enklawy w brytyjskiej strefie okupacyjnej w kraju związkowym Dolna Saksonia, czyli do miasta Haren (Ems), w którym na przełomie lat 1944/45 znalazło się ok. 60 tys. byłych robotników przymusowych, jeńców wojennych, w tym powstańców warszawskich i więźniów obozów koncentracyjnych. Tam, na wypożyczonej maszynie, na makulaturze z niemieckiej firmy transportowej, w nieopalonym pokoju zaczął spisywać wspomnienia z KL Lublin. Pracę ukończył w grudniu 1945 r, ale nie wzbudziła ona zainteresowania europejskich wydawnictw.
Pierwsza edycja ukazała się dopiero pod koniec 1966 r. nakładem Wydawnictwa Lubelskiego, ale znacznie odbiegała ona od maszynopisu ze względu na ocenzurowanie ponad 100 fragmentów oraz rozległe poprawki edytorskie. Ilustrowały ją zdjęcia autora, sporządzone przez niego plany obozu na Majdanku i III pola więźniarskiego, dokumenty obozowe oraz reprodukcje archiwaliów. W niemal niezmienionym kształcie drugie wydanie wspomnień pojawiło się w 1988 r.
Na pierwszą edycję wolną od cenzury, cięć, poprawek, dopisków i większych upiększeń stylistycznych czytelnicy czekali aż 73 lata od powstania rękopisu. Przygotowało ją Muzeum na Majdanku ze specjalnym udziałem Wojciecha Lenarczyka (redakcja naukowa) i Doroty Niedziałkowskiej (opracowanie edytorskie i redakcja językowa). Jej podstawą stała się najwcześniejsza, kompletna wersja wspomnień, opatrzona autorskimi śródtytułami, przechowywana na Uniwersytecie Stanforda. Promocja wydawnictwa odbyła się 20 czerwca 2018 r. w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie.
Joanna Dudziak
