„Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju”. Nie wszyscy w tym roku mieli możliwość odmówienia tej zwyczajowej, w czasie Wszystkich Świętych, modlitwy i wspominania bliskich zmarłych nad ich grobami.
Rząd w ostatniej chwili, w piątek po południu, zdecydował, że cmentarze w sobotę, Wszystkich Świętych i Zaduszki, będą zamknięte, a nie wszyscy zdążyli przed 1 listopada odwiedzić groby bliskich. Wspominaliśmy ich głównie w domach, a nasze refleksje były poszerzone o doświadczenia pandemii koronawirusa – ukazującej kruchość naszego losu.
Uroczystość Wszystkich Świętych znana jest już od VII wieku. Okazją do wprowadzenia tego święta stało się poświęcenie starożytnego Panteonu i przekształcenie go w świątynię chrześcijańską. Ta słynna budowla została wzniesiona przez Marka Agryppę w 27 r. p.n.e., choć jest bardzo prawdopodobne, że Agryppa tylko ją rozbudował. Na początku VII wieku n.e. cesarz Fokas podarował świątynię papieżowi Bonifacemu IV, który w 608 r. przekształcił ją w kościół pw. Najświętszej Marii Panny i Wszystkich Świętych. W 731 r. papież Grzegorz III przeznaczył jedną z kaplic w bazylice św. Piotra na nabożeństwa ku czci Wszystkich Świętych i wyznaczył je na dzień 1 listopada.
Wydłużony odpust zupełny
Uroczystość Wszystkich Świętych, rozpoczyna w Kościele wyjątkowy czas, jakim jest oktawa modlitw za zmarłych. Do 8 listopada zwykle można było uzyskać odpust zupełny w intencji kogoś, kto odszedł już do wieczności. W tym roku ze względu na epidemię możliwość uzyskania odpustu została przedłużona na cały listopad. Warunkiem jego uzyskania jest, jeśli to będzie możliwe i nie zagraża bezpieczeństwu, pobożne nawiedzenie cmentarza w stanie łaski uświęcającej, połączone z modlitwą za zmarłych, przyjęcie Komunii świętej, modlitwa w intencjach Ojca Świętego i wyrzeczenie się przywiązania do grzechu, nawet lekkiego.
Dodatkowo osoby chore i starsze nie muszą osobiście odwiedzić cmentarza. Jak zaznaczono, w wydanym 23 października 2020 roku dekrecie Stolicy Apostolskiej: odpust zupełny, ustanowiony z okazji wspomnienia wszystkich zmarłych 2 listopada uzyskany przez tych, którzy pobożnie nawiedzą kościół lub kaplicę i odmówią” Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”, może być przeniesiony nie tylko na niedzielę przed lub po dniu Uroczystości Wszystkich Świętych, ale także na inny dzień listopada, dowolnie wybrany przez poszczególnych wiernych.
Stolica Apostolska łagodzi warunki
Osoby starsze, chore i wszyscy, którzy z poważnych powodów nie mogą opuścić domu, na przykład ze względu na ograniczenia nałożone na czas pandemii, aby zapobiec gromadzeniu się wielu wiernych w miejscach świętych, będą mogły uzyskać odpust zupełny przez samo duchowe dołączenie się do wszystkich pozostałych wiernych, wykluczenie wszelkiego przywiązania do jakiegokolwiek grzechu i jak to tylko będzie możliwe spełnią zwyczajowe warunki, którymi są: spowiedź sakramentalna, przyjęcie Komunii i modlitwa w intencji Ojca Świętego, pobożne odmówienie modlitwy za zmarłych, różańca, koronki do Bożego Miłosierdzia czy modlitwy za zmarłych lub podjęcie medytacyjnej lektury jednego z fragmentów Ewangelii, zaproponowanej w liturgii za zmarłych czy wypełnienie uczynków miłosierdzia poprzez ofiarowanie cierpień i niedogodności swego życia Panu Bogu. Jeśli chodzi o warunki duchowe dla uzyskania odpustu zupełnego, Stolica Apostolska odwołuje się w tym przypadku do wskazań wydanych już w nocie „O sakramencie pokuty w obecnej sytuacji pandemii” którą wydano w marcu br.
Św. Odilon dał przeciwwagę poganom
Obchody Dnia Zadusznego, 2 listopada, zapoczątkował w chrześcijaństwie jako przeciwwagę dla pogańskich obrządków czczenia zmarłych, św. Odilon opat Cluny w 998 roku. W XIII wieku ta tradycja rozpowszechniła się na cały Kościół. Tego dnia w kościołach radosne białe szaty, z uroczystości Wszystkich Świętych, ustępują miejsca kolorowi fioletowemu, na znak smutku i żałoby.
Zaduszki, to wyraz wiary, że wszyscy, którzy umierają w grzechu powszednim lub nie odpokutowali do końca za inne grzechy, wędrują do czyśćca. O czyśćcu pisała w swoim „Traktacie o czyśćcu” już na przełomie XV i XVI w. św. Katarzyna z Genui. Dar osobowego kontaktu z duszami czyśćcowymi oraz doświadczanie ich cierpień posiadała m.in. św. Małgorzata Maria Alacoque, bł. Katarzyna Emmerich, Melania Calvat, św. siostra Faustyna Kowalska, czy św. o. Pio, który nieustannie modlił się za dusze czyśćcowe, a one były jego częstymi gośćmi. Wiedział więc, w jaki sposób cierpią poddane oczyszczeniu. Zachęcał swoje duchowe dzieci do modlitwy: „Módlcie się, módlcie się, módlcie się… Musimy opróżnić czyściec. Wszystkie dusze muszą być uwolnione”.
W każdym kraju i w każdej duszy chrześcijańskiej w Zaduszki rozbrzmiewa żałobna modlitwa za zmarłych „Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie, a światłość wiekuista niechaj im świeci. Niech odpoczywają w pokoju”.
Inne religie
W prawosławiu Świętu Zmarłych patronują św. Dymitr i Jan Chrzciciel. W sierpniowe święto ścięcia Jana Chrzciciela prawosławni wspominają swoich poległych żołnierzy. U luteranów nie ma kultu zmarłych, ale kultywowana jest stała troska o groby. Kalwini polscy dostosowali się do polskiej tradycji. Natomiast Żydzi wspominają swoich bliskich zmarłych w rocznicę ich śmierci, kiedy zapalają specjalną świecę i odmawiają modlitwę „Boże pełen miłosierdzia” lub tradycyjny kadisz. W rocznicę śmierci słynnych rabinów i cadyków zostawiają na ich grobach karteczki z intencjami.
Miesiąc modlitw
Przez cały listopad, codziennie w kościołach odprawiane są nabożeństwa w intencji zmarłych. Dużą rolę odgrywają tu tzw. wypominki, dzięki którym wyczytywani są z imienia i nazwiska nasi bliscy zmarli, których polecamy modlitwie Kościoła. Każde imię, to osobna historia i niepowtarzalny ludzki los. Modląc się za zmarłych, dziękujemy za Ich życie, za dobro, które wnieśli, prosimy o przebaczenie ich grzechów i błagamy dla Nich o dar nieba. Możemy też zamówić mszę św. w intencji zmarłych. Nieocenioną wartość ma także ofiarowanie z myślą o ich zbawieniu, własnego cierpienia, choroby, bolesnej samotności, czy doznanej krzywdy. Te dary duchowe mogą być narzędziami pomocy pokutującym zmarłym przez cały rok i to nie tylko naszym bliskim, ale też i tym, o których już nikt nie pamięta.
W tym roku, ze względu na pandemię i wprowadzony już na początku października zakaz zgromadzeń organizatorzy dorocznej kwesty na odnowę zabytkowych nagrobków na cmentarzu przy ul. Lipowej już wcześniej zdecydowali, że w tym roku odbędzie się ona w formule online. Pieniądze na renowację zabytkowych nagrobków można wpłacać na konto Komitetu Odnowy Zabytków Lublina: 04 1240 5497 1111 0000 5001 4129. Dzięki prowadzonej już od trzydziestu czterech lat kweście udało się uratować ponad 300 nagrobków. Liczy się każda złotówka.
Elżbieta Kasprzycka
