Statystyki są przygnębiające. Maksymalna kara za molestowanie to 8 lat więzienia, za gwałt – 12 lat, ale sędziowie rzadko je wymierzają. Zwykle zwyrodnialcy dostają łagodne wyroki, a w 50 proc. są to kary w zawieszeniu.
Zgodnie z literą polskiego prawa, „kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia małoletniego poniżej 15 lat / brata lub siostry oraz w przypadku gwałtu zbiorowego – kara pozbawienia wolności nie może być niższa niż 3 lata. W przypadku gwałtu ze szczególnym okrucieństwem – minimum 5 lat więzienia. Za doprowadzenie do poddania się tzw. innej czynności seksualnej (przymuszenie do seksu oralnego, molestowanie) grozi od 6 miesięcy do 8 lat więzienia. Prawo karne daje zatem możliwość przyznania sprawcy surowszej kary. Tymczasem wysokie wyroki to rzadka praktyka sędziów.
W ciągu ostatnich pięciu lat w Sądzie Rejonowym w Chełmie skazano 25 osób za przestępstwo z art. 197 kk. Aż 13 z nich dostało kary w zawieszeniu. Statystycznie tendencja wzrostowa ogłaszania coraz lżejszych sankcji dla zwyrodnialców nasiliła się. Dlaczego sędziowie są tak łagodni w swych orzeczeniach?
– Wymierzona kara ma zapobiegać powrotowi oskarżonego do przestępstwa, a także go wychowywać, a więc tak zmienić jego osobowość i postawę, by przestrzegał on porządku prawnego. Kształtując rodzaj i wysokość represji karnej w stosunku do oskarżonego, sąd uwzględnił cele, jakie kara ma spełnić w zakresie prewencji indywidualnej, uznając – przy uwzględnieniu dotychczasowego sposobu jego życia – że nie wymaga on działań reedukacyjnych w zakresie świadomości obowiązywania norm prawnych w ramach wykonywania kary bezwzględnego pozbawienia wolności. Przesłanką decydującą o tym, czy kara ma być orzeczona w postaci bezwzględnej czy też z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jest ocena, w jakiej postaci kara ta osiągnie cele wobec sprawcy przestępstwa, a więc rozstrzygnięcie to musi znajdować uzasadnienie w pozytywnej lub negatywnej prognozie kryminologicznej. Rozważając warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, sąd bierze pod uwagę okoliczności wymienione w art. 69 § 2 kk. tj. postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Sąd, oceniając zachowanie się sprawcy po popełnieniu przestępstwa, bierze pod uwagę jego stosunek do popełnionego czynu, a w szczególności to, czy podjął starania o naprawienie wyrządzonej szkody bądź zawarł z pokrzywdzonym ugodę – informuje sędzia Dariusz Abramowicz, rzecznik prasowy do spraw karnych Sądu Okręgowego w Lublinie.
Jeśli ktoś nie był wcześniej karany, a przeprosi i będzie chciał pójść na ugodę, to wymierza mu się karę zbliżoną dolnej granicy odpowiedzialności. Tylko czy tak wysoka liczba wyroków w zawieszeniu nie sprawia, że ofiary przestępstwa przestaną zgłaszać sprawę organom ścigania?
W prowadzonych przed chełmską Temidą postępowaniach strony nie składały apelacji – w ocenie sądu zgadzały się z treścią wyroku. – Brak złożenia środka zaskarżenia powoduje, że sąd odwoławczy nie może poddać ocenie treści zapadających wyroków, również w zakresie kary – dodaje sędzia Abramowicz.
Stereotypy i podwójne standardy
Z raportu Fundacji Centrum Praw Kobiet („Temida pod lupą. Stereotypy w sądzie w sprawach przemocy wobec kobiet”) wyłania się obraz „prawdziwej ofiary”, czyli jak w oczach sądu powinna wyglądać kobieta zgwałcona: Przekonanie np., że „prawdziwa ofiara” to kobieta napadnięta i zgwałcona przez nieznanego jej mężczyznę w ciemnej alejce sprawia, że sędziowie podejrzliwie patrzą na kobiety, które zgłaszają gwałt popełniony przez męża lub innego, znanego im mężczyznę. (…) Od prawdziwej ofiary oczekuje się, że będzie skromna, że ubierać się będzie w sposób, który nie prowokuje mężczyzn. Dlatego też skrupulatnej ocenie poddawane jest nie tylko jej zachowanie, ale również ubiór.(…) Ofiara przemocy seksualnej powinna się bronić, a jeśli tego nie robiła i nie ma śladów oporu z jej strony, jest to często interpretowane na korzyść sprawcy i wykorzystywane do potwierdzenia jego wersji wydarzeń, że godziła się na współżycie.
Tymczasem sytuacje, gdy kobieta zostaje napadnięta przez obcego mężczyznę, są incydentalne. Typowe zaś są zgwałcenia, których sprawcami są mężowie lub partnerzy. I tu pojawia się kolejny, silnie ugruntowany, stereotyp, jakoby kobieta fałszywie oskarżała mężczyznę – z zemsty lub by uzyskać coś od niego. Poszkodowana musi wykazać, że sprawca zastosował wobec niej groźbę, podstęp lub przemoc. Często podczas przesłuchań kobiety same czują się jak sprawczynie przestępstwa i prowokatorki.
W wielu badanych sprawach z zarzutem o fałszywe oskarżenia spotykały się kobiety, które wnosiły sprawę o rozwód, ustalenie miejsca pobytu dzieci lub ograniczenie ojcu dziecka władzy rodzicielskiej i równocześnie oskarżały męża lub partnera o przemoc, w tym seksualną. Nie tylko policjanci i prokuratorzy, ale także sędziowie podejrzewają kobietę o preparowanie sprawy karnej do tego, aby uzyskać jak najkorzystniejsze rozstrzygnięcie w sprawie rodzinnej. Prokuratorzy i sędziowie w sądach karnych, pomimo ewidentnych dowodów na stosowanie przemocy, umniejszają ich wagę, oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy przez pryzmat toczącej się sprawy rozwodowej. Zachowanie kobiet, które oskarżały męża, ale z różnych względów nie wniosły sprawy o rozwód, również budziło podejrzliwość i sprzyjało doszukiwaniu się „prawdziwych intencji”, jakie stoją za oskarżeniem. Jedna z kobiet, z którymi przeprowadzono wywiad podała, że usłyszała taki komentarz, „widać to lubi, skoro nie odchodzi” i, że nie warto jej sprawą się zajmować, bo i tak pewnie wycofa zeznania (raport CPK).
Gdy chodzi o gwałty małżeńskie i „dobro rodziny”, tok myślowy składu orzekającego jest podobny (na przykładzie motywów uzasadnienia wyroków z Sądu Rejonowego w Chełmie), stąd też analogiczne, niskie wyroki dla sprawców.
Zaostrzą przepisy?
Gwałciciel w Polsce średnio odsiaduje w więzieniu wyrok 3 lat i już po odbyciu połowy zasądzonej kary może się ubiegać o przedterminowe zwolnienie (w przypadku recydywistów jest to dwie trzecie lub trzy czwarte wyroku), podczas gdy w krajach Europy Zachodniej kary dla zwyrodnialców są o wiele wyższe (średnio od 8-10 lat).
Trwają prace nad nowelizacją kodeksu karnego. Projekt zmian, przygotowany przez resort sprawiedliwości, zakłada zaostrzenie kar za przestępstwa na tle seksualnym i wprowadza nowe kategorie przestępstw (gwałt na kobiecie ciężarnej). (pc)
Z art. 197 kk. w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Chełmie skazano:
– w 2013 r. – 3 osoby (1 z warunkowym zawieszeniem kary pozbawienia wolności)
1) na karę 5 lat pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 10 lat,
2) na karę 2 lat pozbawienia wolności,
3) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 5 lat, orzeczono zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na okres 5 lat oraz grzywnę 40 stawek dziennych po 15 zł,
– w 2014 r. – 3 osoby
1) na karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 3 lat,
2) na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 4 lat,
3) na karę 3 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonymi na okres 6 lat,
– w 2015 r. – 4 osoby (3 z warunkowym zawieszeniem kary pozbawienia wolności)
1) na karę 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na okres 3 lat,
2) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 4 lat, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 4 lat, dozór kuratora i grzywnę w wysokości 200 stawek po 10 zł,
3) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 5 lat, dozór kuratora w okresie próby,
4) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 5 lat, orzeczono zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na okres 7 lat, dozór kuratora w okresie próby i grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 20 zł, nawiązkę na rzecz pokrzywdzonej,
– w 2016 r. – 1 osobę
1) na 2 lata pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 2 lat, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę,
w 2017 r. – 7 osób (5 z warunkowym zawieszeniem kary pozbawienia wolności)
1) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 5 lat, orzeczono karę grzywny 40 stawek po 15 zł oraz dozór kuratora w okresie próby,
2) na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 5 lat, dozór kuratora w okresie próby,
3) na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono zakaz zbliżania się do pokrzywdzonej na okres 5 lat, nawiązkę na rzecz pokrzywdzonej,
4) na karę 3 lat pozbawienia wolności, orzeczono zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną na okres 4 lat,
5) na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 4 lat, orzeczono zakaz kontaktowania i zbliżania się do pokrzywdzonej przez okres 3 lat, dozór kuratora w okresie próby, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu,
6) na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 4 lat, orzeczono zakaz kontaktowania i zbliżania się do pokrzywdzonej na okres 4 lat, dozór kuratora w okresie próby,
7) na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres próby 2 lat, orzeczono grzywnę w wysokości 40 stawek po 20 zł,
– W latach 2013-2017 w VII Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Chełmie z art. 197 kk. skazano 7 osób, w tym 4 z warunkowym zawieszeniem:
w 2014 r. – 3 osoby na kary 2 lat pozbawienia wolności, w tym 2 osobom zawieszono wykonanie kary,
w 2015 r. – 1 osobę na karę 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności,
w 2016 r. – 3 osoby na kary: 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności, 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, 1 rok pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem.
