8 maja minęła 75. rocznica bitwy pod Wyrykami – największej potyczki oddziału AK w powiecie włodawskim. Pisaliśmy o tym przed tygodniem. Dziś przedstawiamy unikatowy, nigdzie niepublikowany biogram dowódcy oddziału AK, który zaatakował Niemców pod Wyrykami w 1944 r.
Stanisław Parzebucki ps. „Mars” urodził się 1915 roku w Łęczycy, gdzie jego ojciec był kierownikiem szkoły (1939 roku został aresztowany, wywieziony do Mathaussen i tam zamordowany), a matka nauczycielką (w wielu materiałach podano, że pochodził z poznańskiego). Miał na imię Antoni, Marian, a nie Stanisław.
W 1939 roku ukończył Szkołę Oficerską w Częstochowie w stopniu podporucznika i razem ze swoją jednostką brał udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji brał jeszcze udział w wojnie obronnej, a następnie działalności konspiracyjnej w strukturach ZWZ, potem Armii Krajowej. Po krótkim okresie w Warszawie, ze względu na wpadkę spowodowaną zdradą, został przerzucony do Krakowa, gdzie dowodził ochroną tajnej drukarni. Po jej likwidacji wyjechał na Lubelszczyznę z zadaniem współpracy z Bolesławem Flisiukiem ps „Jarema”. Wtedy też został dowódcą II kompanii w zgrupowaniu „Jaremy” (zgrupowanie składało się z trzech oddziałów „Ludwika”, „Marsa” i „Singla”).
Po aresztowaniu przez Rosjan został przekazany UB i po okrutnych przesłuchaniach przewożono go w konwoju na Zamek Lubelski (już z wyrokiem śmierci). W trakcie transportu konwój został zaatakowany przez nieznany leśny oddział i został odbity – niestety „Mars” niewiele pamiętał z tego wydarzenia, ze względu na swój stan po przesłuchaniach. Pamiętał, że dochodził do zdrowia w jakiejś gajówce. Po podleczeniu wyjechał do Łodzi, gdzie 1946 roku wziął ślub z Krystyną Wilczkiewicz, pochodzącą z Krasnegostawu (jej ojciec prowadził w Krasnymstawie kancelarię komorniczą).
Poznali się w okresie, kiedy „Mars” był dowódcą oddziału w majątku państwa Hemplów, gdzie znajdowała się szkoła podoficerska AK i oddział często zaglądał. K. Wiczkiewicz była łączniczką AK, później ściśle współpracującą z oddziałem. W 1947 roku, uciekając przed aresztowaniem, wyjechali na Ziemie Odzyskane do Namysłowa, gdzie oboje pracowali w PUR (Państwowy Urząd Repatriacyjny).
W Namysłowie w 1947 roku urodził się starszy syn Andrzej. W 1951 roku Parzebuccy przenieśli się do Kalisza i tam w 1953 roku urodził się młodszy syn Jerzy. W 1954 roku wszyscy powrócili do Łodzi. „Mars” ujawnił się w 1956 roku już pod zmienionym w 1945 roku nazwiskiem – Antoni Marian Michalski. Zmarł w 1991 roku przegrywając walkę z nowotworem. Żona w 2015, mając 94 lata.
„Mars” był dwukrotnie w czasie wojny odznaczany Krzyżem Walecznych oraz po upadku komunizmu innymi odznaczeniami (między innymi Krzyżem Partyzanckim i Za wojnę obronną 1939 ) w końcu 1944 roku dostał również awans do stopnia kapitana (po ujawnieniu został zdegradowany do stopnia szeregowca)
Po wojnie pracował w budownictwie, aż do przejścia na rentę inwalidzką po wypadku. Żona pracowała na Politechnice Łódzkiej.
Wielką miłością „Marsa” było wojsko, niestety losy uniemożliwiły mu dalszą służbę z czym trudno było mu się pogodzić do końca życia. Oprac. Mariusz Czuj
