Wspólnie z chełmską delegaturą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie kontynuujemy przybliżanie historii ciekawych miejsc w powiecie chełmskim. Czas na Białopole.
Jak informują pracownicy chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, w 1848 r. „Dobra Duchowne znane jako Białopole”, składające się z „folwarku oraz wsi tegoż nazwiska i wsi i młyna Buśno” nabył od poprzedniego właściciela Piotra Eliaszewicza, radcy stanu, „obywatel ziemski” J. Kiciński. Następnie w 1876 r. za 110 000 rubli srebrem dobra zakupił od swego ojca Mieczysław Kiciński herbu Rogala wraz z małżonką Zofią ze Smorczewskich.
Dokładna data wzniesienia dworu Kicińskich nie jest znana. Z informacji przekazywanych przez konserwatorów zabytków wynika, że utrwalony na fotografii z 1935 r. budynek dworu zlokalizowany był w innym miejscu niż siedziba właścicieli majątku oznaczona na planie z 1852 r. Można przypuszczać, że murowany dwór został wzniesiony z drugiej połowie XIX w. Była to rozległa, trzykondygnacyjna budowla o długości około 30 metrów, z przybudowaną od frontu wieżą zwieńczoną krenelażem. Dwór wraz z parkiem i towarzyszącymi budynkami spłonął i zniszczał w 1915 r. podczas wojny.
Po zakończeniu I wojny światowej Kicińscy nie powrócili do Białopola. Majątek został rozparcelowany i rozsprzedany. Z dawnej zabudowy dworskiej część pozostała do czasów współczesnych. Chodzi o dawną kuźnię i stolarnię dworską (zamienioną w okresie międzywojennym na szkołę, a po II wojnie światowej na siedzibę Banku Spółdzielczego i mieszkanie) oraz dawna kaplica dworska. Kaplica ta użytkowana była w okresie międzywojennym jako kino-teatr, a po II wojnie światowej została rozbudowana i zamieniona na dom młodzieżowy, siedzibę lokalnego komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i filialny kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej.
– W okresie II wojny światowej wycięto ponad osiemdziesiąt procent drzewostanu – dowiadujemy się w chełmskiej delegaturze WUOZ. – Kolejne rabunkowe cięcia drzew miały miejsce po 1944 roku. Na terenie zespołu pojawiła się współczesna zabudowa mieszkalna. Przeprowadzona w 1990 roku inwentaryzacja wykazała, że z historycznej zieleni zachowało się zaledwie dziewięćdziesiąt drzew. (opr. mo, fot. Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków)
