8 września Kościół będzie obchodził święto Narodzenia Najświętszej Marii Panny.
Pierwsze wzmianki o liturgicznym obchodzeniu święta narodzin Maryi pochodzą z VI wieku. W Jerozolimie już pod koniec V wieku znajdowała się bazylika Narodzenia Maryi, obecnie pod wezwaniem św. Anny. Święto narodziło się prawdopodobnie w Syrii, gdy po soborze efeskim coraz bardziej rozwijał się kult maryjny. Wprowadzenie tego święta przypisuje się w 688 roku papieżowi św. Sergiuszowi I.
Datę 8 września Kościół zachodni przyjął ze Wschodu. W Polsce święto Narodzenia Najświętszej Marii Panny nosi też nazwę Matki Bożej Siewnej. Był bowiem dawny zwyczaj, że dopiero po tym święcie i uprzątnięciu pól brano się do orki i siewu. Do dzisiaj w kościołach święci się ziarno siewne. W prawosławiu Narodzenie Przenajświętszej Bogurodzicy jest pierwszym wielkim świętem rocznego cyklu świąt cerkiewnych. Narodzenie Jutrzenki zwiastuje narodzenie Słońca, którym jest Jezus Chrystus.
Arcybiskup Budzik zaprasza do chełmskiej bazyliki
Na uroczystości w Chełmie, 8 września w świątyni pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny przy ul. Lubelskiej 2 specjalnie zaprasza w 30. rocznicę ogłoszenia tamtejszej świątyni bazyliką, metropolita lubelski abp Stanisław Budzik. Uroczystości poprzedzi odmawiana od czwartku, 30 sierpnia nowenna do Matki Bożej Chełmskiej, a rozpocznie je Triduum Maryjne w dniach 4-6 września, które poprowadzi ks. Krzysztof Zubrzycki z Ełku.
Wiele godzin modlitw
Uroczyste powitanie pielgrzymów nastąpi 7 września o godz. 16.00. Potem nowenna do Matki Bożej Chełmskiej i odprawiona wieczorna msza św. o godz. 18.00, którą będzie celebrował ks. bp Józef Wróbel. Po błogosławieństwie zostanie odsłonięta tablica wołyńska. O 21.00 nastąpi Apel Maryjny, potem nabożeństwo drogi krzyżowej po chełmskiej kalwarii, a następnie wieczór uwielbienia z zespołem Good God. Pasterkę Maryjną poprowadzą księża rodacy oraz byli wikariusze. 8 września o godz. 1.30 odprawiona zostanie modlitwa różańcowa, potem, o 5.30 Godzinki o Niepokalanym Poczęciu. Poranne msze św. sprawowane będą o godz. 6.00, 7.00, 8.00.
O godz. 9.00 zaplanowano mszę św. dla rodzin z błogosławieństwem małych dzieci, którą będzie celebrował biskup Mieczysław Cisło.
Sumie pontyfikalnej o godz. 11.30 będzie przewodniczył metropolita mińsko-mochylewski, ks. abp Tadeusz Kondrusiewicz z Mińska na Białorusi. Weźmie w niej też udział ks. abp Stanisław Budzik oraz księża biskupi: Artur Miziński i Mieczysław Cisło. Jako wyraz wdzięczności wobec Stwórcy za tegoroczne plony zostaną poświęcone wieńce dożynkowe. Potem odbędzie się procesja eucharystyczna. O 16.00 zaplanowano mszę św. dla dzieci ze szkół podstawowych sprawowaną przez biskupa Ryszarda Karpińskiego, z błogosławieństwem przyborów szkolnych. Odpust zakończy msza św. o godz. 18.00.
Błogosławieństwo róż
Po mszy św. o godz. 9.00, 11.30, 16.00 i 18.00 będzie miało miejsce, po raz drugi w historii sanktuarium, błogosławieństwo róż. Wiąże się to z historią opisaną w księdze łask i cudów, kiedy to do Matki Bożej Chełmskiej przybyli rodzice z niewidomym dzieckiem. Płatkami kwiatów potarli cudowny obraz, a potem położyli je na oczach dziecka. Po tym zabiegu dziecko odzyskało wzrok. Każdy, kto przybędzie do sanktuarium z różą, będzie ją, poświęconą, mógł potem zabrać do domu lub zostawić w kościele.
Obecny kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, „na górce”, jak mówią miejscowi, został wybudowany w latach 1735 – 56 według projektu Pawła Fontany, przez Tomasza Rezlera. Wystrojem wnętrz zajął się lwowski artysta Michał Filewicz. Powstał on dzięki staraniom biskupa unickiego Filipa Wołodkowicza. Przedtem istniały tu kolejno dwie świątynie prawosławne, w połowie XIII wieku drewniana, a później, po pożarze w 1255 roku, murowana cerkiew katedralna. Fundatorem był książę halicko-wołyński Daniel Romanowicz.
Pod koniec XVI wieku cerkiew przejęli unici. W XVII w. została przebudowana i rozbudowana. W pierwszej połowie XVIII wieku wzniesiono również pałac biskupów grekokatolickich Budynek ten istnieje do dzisiaj. W czasie pierwszej wojny światowej kościół, który został w 1875 roku przekształcony w cerkiew, został zdewastowany przez wojska austriackie i zamieniony na skład amunicji i stajnię. Po rekoncyliacji w 1919 roku renowację świątyni prowadzili jezuici. Kiedy budynek trafił do księży diecezjalnych, wówczas 22 października 1931 roku biskup lubelski Marian Fulman erygował tu parafię. W 1938 roku została zakończona gruntowna renowacja kościoła, którą kierowali K. Szretter i J. Siennicki. W 1940 roku katedra została przekazana przez niemieckie władze okupacyjne prawosławnym Ukraińcom, co miało związek z kampanią ukrainizacji ziemi chełmskiej. Po wojnie, kiedy świątynia została oddana parafii rzymskokatolickiej, dokonano wewnątrz i zewnątrz wielu remontów.
W 1988 roku papież św. Jan Paweł II nadał świątyni tytuł bazyliki mniejszej.
Matka Boża Wojenna
Z daleka widoczna jest, ze względu na położenie na wzgórzu, ośmiodzielna kopuła i dwie kwadratowe wieże, usytuowane od frontu bazyliki. Pod prezbiterium znajdują się krypty unickich biskupów. Główny ołtarz odsunięty jest od ściany. We wnęce nad ołtarzem mieści się replika cudownego obrazu Matki Bożej Chełmskiej. Oryginał tej wyjątkowej, jednej z najstarszych, bizantyjskich ikon pochodzi prawdopodobnie z X wieku. Obecnie znajduje się w Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku. Namalowany został przez nieznanego autora na płótnie rozciągniętym na cyprysowej desce. Jak głosi legenda, obraz miał być przywieziony w 988 roku z Bizancjum do Kijowa przez księżniczkę Annę, żonę księcia Włodzimierza, który w tym roku przyjął chrzest i zbudował na Górze Chełmskiej kościół, do którego w 1001 roku przywiózł ikonę. Z kolei przekaz kronikarski mówi, że ikonę przywiozła do Chełma w połowie XIII wieku Teodora, siostra księcia Romanowicza, kiedy przeniósł on z Uhruska do Chełma nowo założone biskupstwo prawosławne. Po wprowadzeniu w 1596 roku obrządku grekokatolickiego obraz znalazł się pod opieką unitów, którzy zaczęli dążyć do jego koronacji.
W 1651 roku Jan Kazimierz za sprawą Jakuba Suszy, późniejszego biskupa unickiego, sprowadził obraz do Warszawy, a potem zabrał cudowny wizerunek na kampanię berestecką. Do 1652 roku zanotowano za przyczyną cudownej ikony 698 łask i cudów. Jakub Susza w swojej książce „Phoenix tertiato redivivus” przypisywał jej autorstwo św. Łukaszowi. Po zwycięskiej bitwie pod Beresteczkiem odbyła się po znacznej części kraju peregrynacja obrazu Matki Bożej Chełmskiej, którą zaczęto nazywać też Matką Bożą Wojenną. W czasie insurekcji w 1794 roku Tadeusz Kościuszko przybył do Chełma, by osobiście podziękować chełmskiej Madonnie za zwycięstwo pod Racławicami.
Do Chełma pielgrzymowano ze wszystkich stron
Przez cały XVII i XVIII wiek świętem Matki Bożej Chełmskiej był „ Fest” w dniu święta Narodzenia Najświętszej Maryi Panny – 8 września. Do chełmskiej świątyni „na górce” przybywano konno i pieszo. Przywożono też chorych. Gdy chełmska katedra wraz z obrazem trafiła ponownie w ręce prawosławnych, ikona cieszyła się także niezwykłym szacunkiem, o czym świadczy fakt, że 2 września 1888 roku przybył do niej car Aleksander III z całą rodziną. Na święto ikony przybywało do Chełma tysiące pielgrzymów. W 1915 roku Rosjanie mieszkający w Chełmie wywieźli obraz w głąb Rosji. Potem cudowny wizerunek trafił do Moskwy. W 1918 roku przywieziono go do Kijowa. Kiedy w 1919 roku otwarto „na górce” kościół katolicki, w ołtarzu umieszczono znalezioną na strychu świątyni kopię. Dwadzieścia lat później wymieniono ją na nową o wymiarach 113 cm na 70, namalowaną w 1938 roku przez chełmskiego malarza Władysława Ukleję. Kopia oryginału znajduje się także w chełmskiej cerkwi. Umieszczona jest w ikonostasie nad ikoną Ostatniej Wieczerzy.
W minionym roku do Matki Bożej Chełmskiej pielgrzymowało ponad 30 tys. wiernych.
Elżbieta Kasprzycka
Przeszło dwadzieścia wieków temu, w małej galilejskiej wiosce Nazaret, żyli pobożni małżonkowie z rodu Dawida. Joachim i Anna byli w podeszłym wieku i już prawie stracili nadzieję, że Bóg im pobłogosławi i będą mieli dziecko. Jednak ich najgorętsze pragnienie spełniło się w co, do końca zresztą wierzyła Anna. Doczekali się narodzin córki, której dali na imię Maryja, a która okazała się być „błogosławioną między niewiastami”. To ona została wybrana, by być Matką Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, który stał się człowiekiem i przyszedł na świat dla naszego zbawienia.
