16 listopada Kościół będzie obchodził uroczystość Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej Zostało ono wprowadzone w 1735 roku. Słowa inwokacji do „Pana Tadeusza” – „Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie” – zna niemal każdy Polak, ale nie każdy wie, że za pośrednictwem wileńskiej Matki Bożej wydarzyło się wiele cudów.
Do zdrowia wrócił nie tylko mały Adam Mickiewicz, ale i tysiące proszących, których dary wotywne zdobią kaplicę w Wilnie.
Wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, ukoronowany 2 lipca 1927 roku przez kard. Aleksandra Kakowskiego w obecności marszałka Józefa Piłsudskiego, prezydenta Rzeczypospolitej, Ignacego Mościckiego i całego Episkopatu, zdobi kościoły całego świata, nawet osobną kaplicę w podziemiach bazyliki św. Piotra w Rzymie, gdzie modlił się wkrótce po wyborze na papieża św. Jan Paweł II.
Lubelskie kaplice
W Lublinie kopie obrazu NMP Ostrobramskiej zdobią między innymi: kaplicę w kościele pw. św. Jozafata przy ul. Zielonej, kaplicę „wieczystej adoracji” w kościele pw. św. Michała Archanioła przy ul. Fabrycznej czy kaplicę w kościele pw. Dobrego Pasterza przy ul. Radzyńskiej.
Kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej w kościele przy ul. Zielonej powstała w latach 1992-95. Aranżacją wnętrza, oświetleniem, wykonaniem rzeźb i płaskorzeźb zajęła się istniejąca od 1990 roku Pracownia Sztuki Sakralnej Urszuli i Andrzeja Bronikowskich.
Kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej przy ul. Fabrycznej, która powstała razem z kościołem w 1921 roku, szerzy kult Jezusa Miłosiernego, stąd obecny wygląd nieco podobny do krakowskich Łagiewnik. Po prawej stronie wisi obraz św. Faustyny, naprzeciw – ks. Sopoćki – spowiednika i przewodnika duchowego świętej, a w centralnej części kaplicy – kopia cudownego obrazu z Ostrej Bramy w Wilnie. Jest na nim sama Matka, bez Dzieciątka. Wizerunki Maryi bez Dzieciątka pojawiły się w sztuce europejskiej w XVII w. we Włoszech. Taki sposób przedstawienia Maryi wywodzi się ze szkoły Rafaela, rozwijanej w Akademii Bolońskiej przez braci Carraccich. Typ Madonny bez Dzieciątka ukształtowali ostatecznie Carlo Dolci i Battista Salvi, zwany Sassofferato.
O cudownym obrazie NMP Ostrobramskiej krąży wiele legend. Jedna z nich głosi, że jest bizantyjską ikoną, którą w 1363 roku miał sprowadzić na Litwę wielki książę Olgierd. Ta legenda stała się w XIX w. pretekstem dla Rosjan do prób odebrania obrazu katolikom. Jednak, w obawie przed zamieszkami, władza carska nie tknęła malowidła. Obraz zdobi srebrna sukienka z 42 promieniami i 12 gwiazdami. Tło obrazu ma odcień brązu. Badania wykazały, że malowidło powstało najprawdopodobniej ok. 1620-30 roku. Jego pierwowzorem była praca holenderskiego artysty Martina de Vosa, oparta na grawiurze Thomasa de Leo z 1580 roku.
Wileński obraz o wymiarach 200×162 cm namalowany jest na ośmiu deskach dębowych. Farbę nałożono na cienką warstwę gruntu kredowego, co jest typowe dla północnoeuropejskiej tradycji malarskiej. Istnieje prawdopodobieństwo, że twórcą był krakowski malarz Łukasz. Najstarszym literackim przekazem o cudownym obrazie jest dziełko karmelity, o. Hilariona, z 1761 roku pod tytułem „Relacja o cudownym obrazie Najświętszej Maryi Panny”.
Gorliwi czciciele
Karmelici pojawili się w Wilnie w 1626 roku. W 1668 roku dostali obraz w opiekę i stali się gorliwymi propagatorami jego kultu. Pierwsze cuda odnotowano już w 1663 roku. Obraz przyozdobiono srebrną, ręcznie kutą sukienką. Od 1849 roku charakterystyczną ozdobę ikony stanowi wotum dziękczynne – wielki odwrócony, srebrny sierp półksiężyca z wygrawerowanym napisem: „Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece swojej przenajświętszej W.I.J. 1849 r.” Na całość kompozycji składają się jeszcze dwie, nałożone jedna na drugą, korony ze złoconego srebra: jedna barokowa dla Królowej Niebios i druga rokokowa dla Królowej Polski.
Gorliwym czcicielem Madonny Ostrobramskiej był marszałek Józef Piłsudski. Mawiał o Niej jako o swojej Opiekunce. Wyrazem wdzięczności Piłsudskiego dla wileńskiej Madonny Miłosierdzia jest zachowana do dziś tabliczka w Ostrej Bramie z napisem: „Dziękuję Ci Matko za Wilno”. Polecił ją umieścić jako wotum po zdobyciu tego miasta przez Polaków w 1919 roku. Ryngraf MB Ostrobramskiej, który otrzymał na imieniny 19 marca 1916 roku od legionistów, został włożony mu do trumny. Zwrócił na to uwagę w swoim słowie pożegnalnym bohatera narodowego w „Rycerzu Niepokalanym” o. Maksymilian Kolbe. Historię miłości marszałka Piłsudskiego do Matki Bożej Ostrobramskiej barwnie opisał paulin o. Eustachy Rakoczy.
Madonna Ostrobramska uchodzi za orędowniczkę oraz opiekunkę w sytuacjach trudnych i beznadziejnych. Przed jej obrazem modlili się filomaci i filareci, uczestnicy powstań narodowych, święta siostra Faustyna i bł. ks. Sopoćko, a podczas II wojny światowej żołnierze AK. Znana jest ich operacja „Ostra Brama”. Karol Wojtyła, choć pielgrzymował od czasów młodzieńczych na Jasną Górę, żywił także cześć dla Matki Bożej Miłosierdzia w Wilnie. W niewiele dni po konklawe przekazał swoją kardynalską piuskę do Ostrej Bramy. Ze względu na sytuację polityczną musiała być ona przemycona do Wilna.
W 1993 roku św. Jan Paweł II stanął osobiście przed obliczem Ostrobramskiej Madonny. Papież wygłosił wtedy wzruszające przemówienie, w którym znalazła się słynna fraza z inwokacji do „Pana Tadeusza”: „Ty co w Ostrej świecisz Bramie” Ponowił też swój gest z początku pontyfikatu, pozostawiając w sanktuarium w Wilnie tym razem papieską piuskę.
W Polsce znajduje się ponad 30 parafii pw. Matki Bożej Ostrobramskiej, a Jej kult rozwija się niezmiennie, a nawet w ostatnich czasach nawet rośnie. W archidiecezji lubelskiej parafia pw. NMP Ostrobramskiej i św. Wojciecha znajduje się w Wierzbicy koło Chełma.
Elżbieta Kasprzycka
