To wspólna inicjatywa Polskiego Towarzystwa Onkologicznego i Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej. Jej celem jest promocja profilaktyki nowotworów oraz podnoszenie wiedzy Polaków na temat czynników ryzyka chorób onkologicznych i zagrożeń z nimi związanych.
Inauguracja kampanii „Ty decydujesz czy zachorujesz” miała miejsce 4 października 2019 w Warszawie – pod patronatem ministra zdrowia – w ramach obchodów Światowego Dnia Onkologii. Podkreślano, że na występowanie raka ma wpływ to, jak żyjemy.
Ilość zachorowań na nowotwory w skali globalnej rośnie zatrważająco. Co rok w świecie na raka umiera blisko 10 mln ludzi. Jest to obecnie druga przyczyna zgonów, zaraz po chorobach układu naczyniowego – ten stan rzeczy dotyczy również nas.
Według Krajowego Rejestru Nowotworów liczba jego postaci złośliwych w Polsce w ciągu ostatnich trzech dekad wzrosła ponad dwukrotnie. Każdego roku diagnozuje się 160 tys. nowych przypadków zachorowań, z czego 100 tys. ludzi umiera. Prognozy przewidują, że w przyszłości liczby te będą rosnąć.
Celem kampanii „Ty decydujesz czy zachorujesz!” jest budowanie w polskim społeczeństwie wiedzy i świadomości, że każdy z nas posiada wpływ na swoje zdrowie, życie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w około 80% przypadków nowotwór powodują czynniki zewnętrzne, zależne od nas. De facto chodzi o tzw. styl życia, a dzięki korekcie stylu życia można uniknąć zachorowań na blisko 40-50% nowotworów złośliwych – dowodzą specjaliści.
Lekarze wskazują na najważniejsze czynniki ryzyka w tym zakresie. Jest to m.in. otyłość oraz towarzyszące temu zjawisku złe nawyki żywieniowe i brak ruchu, to także palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu oraz nadmierna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe.
– Uwarunkowania genetyczne tak naprawdę są przyczyną rozwoju zaledwie ok. 5% chorób nowotworowych. W przypadku większości zachorowań odpowiedzialne są czynniki zewnętrzne, a wśród nich tryb życia jaki prowadzimy – podkreśla dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.
Problem nie jest nowy
Od co najmniej dwóch dekad środowisko medyczne mówi o trwającej „epidemii nowotworów”. Od wielu lat trwają też próby identyfikacji przyczyn wzrostu liczby zachorowań, a następnie poszukiwanie rozwiązań, które pozwoliłyby zahamować ten trend.
– Dziś w dużym stopniu znamy już odpowiedź na postawione sobie wówczas pytania, lecz mimo tej wiedzy ponosimy klęskę w walce o ograniczenie liczby zachorowań. Wynika to, niestety, z braku odpowiedniej wiedzy wśród szeroko rozumianej opinii publicznej – mówi prof. dr hab. n. med. Wojciech Wysocki – prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej z Kliniki Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Naczyniowej w 5. Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką w Krakowie. – Wielu nowotworom można byłoby zapobiec, gdyby tylko ludzie wcześniej decydowali się na zmianę swojego niezdrowego stylu życia. Dlatego też środowisko lekarzy, wspólnie z pacjentami onkologicznymi angażuje się, a nawet inicjuje akcje edukacyjne budujące świadomość czynników wpływających na ryzyko zachorowań na raka, tych modyfikowalnych – podkreśla profesor. Jest on również redaktorem naczelnym pisma „Nowotwory – Journal of Oncology”.
Specjaliści są zgodni, że to nie genotyp a styl życia jest odpowiedzialny za fatalny stan rzeczy. Powtarzają, że głównymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych są: palenie papierosów, otyłość związana z niewłaściwą dietą oraz brakiem aktywności fizycznej i nadużywanie alkoholu. Latem do tych przyczyn dochodzi promieniowanie UV.
Wspólnymi siłami
– Pragniemy zwrócić uwagę Polaków na ich codzienne zachowania, decyzje, które mogą wpływać na wzrost ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych. Nasza kampania jest kierowana do całego społeczeństwa, lecz w szczególności do osób prowadzących niezdrowy tryb życia. Również do tych niezainteresowanych tematyką zdrowotną. Celem kampanii jest zwiększenie odpowiedniej profilaktyki nowotworowej – stąd mocne hasło przewodnie, które ma zwrócić uwagę na zależność między prowadzonym stylem życia a występowaniem raka – twierdzi prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski z Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, szef Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
– Chcemy dotrzeć do jak najszerszego grona odbiorców z informacją, że ledwie 5-10% nowotworów ma podłoże genetyczne, a ponad 80% nowotworów to wynik czynników zewnętrznych, niezdrowego stylu życia i złych nawyków – podkreśla profesor Rutkowski. – Wśród trzech najczęściej występujących nowotworów w Polsce: płuc, piersi i prostaty właśnie głównie czynniki zewnętrzne odpowiadają za 70-90% przypadków chorób. Spośród wszystkich zgonów związanych z nowotworami ok. 30% jest spowodowanych paleniem tytoniu, kolejnych 30% jest związanych z dietą, a tylko około 15-20% z infekcjami. Pozostały odsetek nowotworów powodują inne czynniki, takie jak ekspozycja na promieniowanie UV, stres czy brak aktywności fizycznej – dodaje.
Radykalna zmiana wieloletnich nawyków, przyzwyczajeń jest bardzo trudna. Warto jednak zacząć od małych kroków i wprowadzanych stopniowo modyfikacji. Należy pamiętać, że zmiana trybu życia nie gwarantuje całkowitej ochrony przed jakąkolwiek chorobą, jednak w sposób znaczący obniża prawdopodobieństwo jej wystąpienia.
Co możesz uczynić?
Rzuć palenie tytoniu – to główna przyczyna występowania raka płuc, nerek, pęcherza, żołądka, szyjki macicy, jelita grubego oraz nowotworów głowy i szyi. Jeden papieros zawiera około 7 tys. substancji chemicznych, w tym ponad 70 silnie rakotwórczych. Unikajmy też palących – z powodu wymuszonego biernego palenia w Polsce rocznie umiera około 2 tys. osób, które same nigdy nie paliły. Według badań, aż ponad 14 mln Polaków jest narażonych na bierne wdychanie dymu tytoniowego. Dotyczy to również tzw. e-papierosów.
Zredukujmy wagę ciała – właściwa zbilansowana dieta oparta o warzywa i niskotłuszczowe produkty zmniejsza ryzyko wystąpienia otyłości, a więc i wielu nowotworów, jak rak jelita grubego czy szyjki macicy. Dla redukcji wagi istotny jest ruch. Według szacunków organizacji World Cancer Research Fund około 20% przypadków nowotworów diagnozowanych w USA ma związek z niską aktywnością fizyczną i błędami w zdrowym stylu życia. Spędzanie wielu godzin w pozycji siedzącej zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc, macicy i jelita grubego. Pamiętajmy: 10 tys. kroków dziennie to minimalna dawka ruchu konieczna dla zachowania zdrowia.
Ograniczmy spożycie alkoholu – statystyczny Polak wypija go rocznie około 10 litrów, co przyczynia się do powstawania nowotworów głowy i szyi, wątroby, jelita grubego i piersi. Łączenie alkoholu i tytoniu jest szczególnie niebezpieczne. Alkohol niszczy błonę śluzową jamy ustnej i gardła, a w ten sposób ułatwia wchłanianie szkodliwych związków chemicznych zawartych w dymie papierosowym. Z tego powodu osoby palące papierosy i pijące alkohol, są szczególnie narażone na ryzyko wystąpienia nowotworów gardła i przełyku.
Unikajmy nadmiernej ekspozycji na słońce, używajmy kremów z filtrem – ochrona skóry przed promieniami UV jest najlepszą metodą ograniczenia ryzyka zachorowań na czerniak oraz inne nowotwory skóry. Wskazana jest także całkowita rezygnacja z solarium.
W ramach kampanii „Ty decydujesz czy zachorujesz” powstał materiał video, który przedstawia działania zwiększające ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Materiał ten firmuje Sławomir Gadomski, wiceminister zdrowia. Film można obejrzeć na witrynie: https://www.youtube.com/watch?v=mmzlP2P33OI&feature=youtu.be. Działania edukacyjne będą prowadzone także w mediach oraz w kanałach społecznościowych.
Opr. Marek Rybołowicz
