Gdy był dzieckiem mama nie pozwalała mu biegać po łące za cerkwią w Wojsławicach, tłumacząc, że to święte miejsce, gdzie zamordowano 60 Żydów, w tym dzieci. Marian Lackowski dawno temu obiecał sobie, że upamiętni te niewinne ofiary i z pomocą innych dopiął swego. Między innymi za tą inicjatywę, ale też za wiele innych chełmianin jako jeden z 11 Polaków dostał niedawno odznaczenie „Chroniąc Pamięć” za ratowanie żydowskiego dziedzictwa.
Odznaczenie „Chroniąc Pamięć” nadawane jest corocznie w formie dyplomu Polakom zaangażowanym w zachowanie dziedzictwa polskich Żydów i dialog polsko-żydowski. Od chwili ustanowienia tej ceremonii w 1998 r. nagrodzono kilkuset naszych rodaków, którzy bezinteresownie i z wielkim oddaniem działają na rzecz ochrony i upamiętnienia żydowskiego dziedzictwa. Organizatorem przedsięwzięcia jest m.in. Żydowskie Muzeum Galicja, a partnerem Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie. W tegorocznej, 26. edycji ceremonii uhonorowania Polaków zasłużonych w ratowaniu żydowskiego dziedzictwa odznaczenie „Chroniąc pamięć” trafiło do jedenastu osób z całej Polski, w tym do chełmianina Mariana Lackowskiego. Z tej okazji wydano broszurę w ramach Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie, w której znalazły się opisy odznaczonych i ich zasług. Przy nazwisku M. Lackowskiego, zamieszczono następujący wpis: „Prezes Stowarzyszenia Miłośników Wojsławic, działacz społeczny, członek Społecznego Komitetu Obywatelskiego Budowy Pomnika Upamiętniającego Chełmian Pomordowanych w Holocauście, któremu udało się na 80. rocznicę likwidacji getta w Chełmie doprowadzić do upamiętnienia ofiar. Od kilkunastu lat zbiera dokumenty dotyczące historii Żydów z regionu. Pomaga przy przygotowaniu Izby Tradycji Ziemi Wojsławickiej”.
Mariana Lackowskiego zna mnóstwo mieszkańców Chełma i powiatu chełmskiego. Jest znanym społecznikiem, założycielem Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym „Podajmy sobie ręce”, działa na rzecz Towarzystwa Kultury Polskiej im. T. Kościuszki na Ukrainie. Za tę działalność został w 2000 r. uhonorowany niezwykłym odznaczeniem przyznawanym przez międzynarodową kapitułę – „Orderem Uśmiechu”. M. Lackowski jest też prezesem Stowarzyszenia Na Rzecz Osób „Przytulisko” i od lat działa charytatywnie, wspierając chore i potrzebujące osoby z naszego regionu. Dwa lata temu udało się sfinalizować jego wielkie pragnienie – odsłonięto w Wojsławicach pomnik upamiętniający 60 Żydów, rozstrzelanych w 1942 r. przez Niemców. Było to ukoronowanie jego wieloletnich starań. Świadkiem tych tragicznych wydarzeń z czasów II wojny w Wojsławicach była mama M. Lackowskiego. Gdy był dzieckiem powtarzała mu, aby nie biegał po łące za cerkwią, gdzie doszło do masakry, w której zginęli niewinni ludzie, w tym dzieci, bo to święte miejsce.
– Od lat dążyłem do tego, aby to miejsce upamiętnić, dlatego czuję ogromną satysfakcję, że się to udało i cieszę się także z odznaczenia „Chroniąc pamięć” – mówi M. Lackowski. – Odbierając „Order Uśmiechu” składałem ślubowanie, że „przyrzekam być pogodnym i radość dzieciom przynosić”. Staram się, jak mogę pomagać dzieciom, nieść im wsparcie w chorobie i trudnych życiowych momentach. Ale co można zrobić dla tych dzieci z Wojsławic, których już nie ma, bo zostały bestialsko zamordowane? Można i trzeba o nich pamiętać, i robić wszystko, aby ta pamięć przetrwała. Obiecałem sobie, że przyczynię się do tego i po trzynastu latach starań to się udało. Niedawno pojechałem do Wojsławic w kolejną rocznicę tragedii, aby oddać hołd pomordowanym Żydom i zobaczyłem palące się tam znicze, złożone kwiaty oraz karteczkę z napisem „Pamiętamy”. Dzięki temu, że stanął tam pomnik, miejsce to odwiedzają teraz między innymi uczniowie. Dla nich i dla przyszłych pokoleń to miejsce będzie stanowiło prawdziwą lekcję historii. Tyle jest pamięci o nas, ile mamy szacunku do tych, którzy tam spoczywają.
Rok temu do skutku doszło także inne marzenie M. Lackowskiego tj. odsłonięcie przy ul. Pocztowej w Chełmie pomnika „Upamiętniającego Chełmian Pomordowanych w Holocauście”. Społeczny komitet budowy pomnika upamiętniającego osoby zamordowane przez Niemców w Sobiborze w 1942 r., zawiązał się w 2013 r. Ceremonia odsłonięcia obelisku była jednym z punktów ubiegłorocznych obchodów z okazji 80. rocznicy likwidacji getta w Chełmie. Przypomnijmy, że w Chełmskiej Bibliotece Publicznej do końca tego roku można oglądać przygotowaną przez Muzeum Ziemi Chełmskiej wystawę zorganizowaną w 81. rocznicę jednego z najtragiczniejszych wydarzeń miasta, jakim była eksterminacja społeczności żydowskiej. Historyczny kontekst ekspozycji dotyczy życia i zagłady 15 tysięcy mieszkańców Chełma pochodzenia żydowskiego. (mo)
