Odszedł mjr Władysław Prystupa, nestor chełmskich AK-owców

19 października 2020 r. zmarł w Chełmie w wieku 104 lat major Wojska Polskiego w stanie spoczynku Władysław Prystupa – Weteran Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej.

Przyszedł na świat w carskiej jeszcze Rosji 11 września 1916 r. w Penzie (obecnie miasto obwodowe w połowie drogi między Moskwą a Samarą) w rodzinie pochodzących z okolic Chełma Piotra i Julii z domu Wnuk, którzy znaleźli się tam w wyniku powszechnej dość ewakuacji ludności z terenu guberni chełmskiej w okresie I wojny światowej – w obliczu letniej ofensywy wojsk państw centralnych w 1915 r. (tzw. bieżeństwa). Po powrocie z rodziną do Chełma (1920) ukończył Szkołę Powszechną („ćwiczeniówkę”) przy Seminarium Nauczycielskim Męskim (ul. Reformacka). Z dniem 1 maja 1932 r. jako ochotnik został elewem orkiestry wojskowej stacjonowanego w mieście 7. pp. Leg., w 1937 r. zaś żołnierzem poborowym tejże jednostki o specjalności wojskowej nr 106 tj. orkiestranta plutonowego, gdzie po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej dosłużył się stopnia kaprala.

Kampanię wrześniową 1939 r. rozpoczął wraz z macierzystą jednostką w Kieleckiem. Po walkach pod Iłżą, okrążeniu oddziałów i przeprawie na prawy brzeg Wisły, dotarł do odtwarzanego z rozbitków przez mjr. Romana S. Grabińskiego pułku i brał udział w jego dalszych walkach na Lubelszczyźnie. 24 września w starciu z Niemcami pod Antoniówką koło Krynicy (między Zamościem a Tomaszowem Lubelskim) został ranny w lewe podudzie, po czym znalazł się w szpitalu polowym w Tomaszowie Lub. w charakterze jeńca wojennego, skąd zabrany przez rodziców leczył się dalej w dawnym II Wojskowym Szpitalu Okręgowym przy ul. Hrubieszowskiej w Chełmie (16 października lub listopad 1939 – 31 stycznia 1940).

Po wypisaniu i zwolnieniu ze szpitala pracował początkowo jako robotnik gorzelniany, następnie kolejowy w Chełmie, gdzie też zaprzysiężony został w strukturach Związku Walki Zbrojnej (14 lutego 1942 r. przemianowanego na Armię Krajową) pod pseudonimem „Jelonek” (później posługiwał się także ps. „Wąsik”) w październiku 1941 r. (według raczej mniej wiarygodnego źródła 10 października 1942 r. już w AK) i przydzielony do oddziału wywiadowczego na kolei.

Zagrożony aresztowaniem we wrześniu 1943 r. dostał przydział do oddziału leśnego rejonu V Pawłów-Rejowiec (z komendantem podporucznikiem czasu wojny Janem Czaplińskim ps. „Rębacz”) obwodu i Inspektoratu Rejonowego AK „Chełm” Okręgu Lublin pod dowództwem kapitana Władysława Jańczuka ps. „Chart” (komendanta placówki Pawłów), gdzie – po zdjęciu „Konara” (od kwietnia 1944 r.?) – pełnił funkcję dowódcy plutonu Borowica. Z dniem 3 maja 1944 r. nadany mu został rozkazem personalnym nr 56 MON RP w Londynie stopień wojskowy podporucznika AK. W międzyczasie bowiem (1943/1944) ukończył konspiracyjną Szkołę Podchorążych Piechoty, w której zajęcia teoretyczne prowadził kpt. „Chart” wieczorami w obiekcie szkolnym w Lisznie. Uczestniczył w akcjach o charakterze sabotażowym i dywersyjnym oraz przejmowaniu kontyngentów zboża, bydła, spirytusu.

Do bardziej spektakularnych akcji z jego udziałem należało wysadzenie pociągu koło stacji Ruskie Piaski (na odcinku Rejowiec – Zawada), a także dostarczenie dwóch wagonów broni i amunicji wyłączonych przez partyzantów z transportu niemieckiego i podstawionych do wyładunku na stacji Bzite (obecnie Żulin). Wraz ze swym plutonem brał czynny udział w Akcji „Burza” w składzie sformowanej ostatecznie w maju 1944 r. przez „Charta” we dworze (majątku) w Lisznie 6 kompanii II batalionu 7 pp. Leg. AK. W lipcu tr. jego kompania wyszła na formowanie 3 Dywizji Piechoty w „lasy zamojskie” (?), lecz po kilku (?) dniach – w obliczu wkroczenia wojsk sowieckich – koncentrację odwołano, po czym rozformowano zlokalizowane tamże (za Krasnymstawem) oddziały partyzanckie Zgrupowania OP 7.

23 sierpnia 1944 r. zmobilizowany został w Chełmie do („ludowego”) Wojska Polskiego i przydzielony do orkiestry 1 Oficerskiej Szkoły Artylerii. Z dniem 1 maja tr. otrzymał mianowanie na stopień starszego ogniomistrza (sierżanta sztabowego dopiero 2 maja 1970 r.), zaś zdemobilizowany został w Olsztynie 1 lutego 1946 r.

Po rozstaniu z wojskiem – z obawy represji politycznych z tytułu wcześniejszej przynależności do AK (takowe nader boleśnie dotknąć miały wkrótce najbliższych członków jego rodziny!) – zamieszkał w Gdańsku, gdzie znalazł początkowo zatrudnienie w Wydziale Ruchu DOKP na stanowisku dyspozytora. W tym okresie życia (1947) miał i on swój 3-miesięczny więzienny epizod, kiedy to nękany był przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w związku z podejrzeniami o „propagandę szeptaną” po zatonięciu na Bałtyku statku wycieczkowego z młodzieżą szkolną na pokładzie.

Świadectwo dojrzałości uzyskał 24 czerwca 1949 r. w Państwowym Gimnazjum i Liceum Wieczorowym dla dorosłych w Pucku. W 1953 r. ukończył zaocznie po 3 latach intensywnej nauki (zasadniczo studia owe były 4-letnie) – godząc kształcenie się z pracą zawodową – Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Gdańsku-Sopocie, zdobywając tytuł magistra sztuki i zawód artysty-muzyka. W latach 1946-1976 (do przejścia na emeryturę) pracował jako nauczyciel śpiewu, dyrektor, bądź wizytator szkół ogólnokształcących, artystycznych i muzycznych kolejno w Gdańsku-Wrzeszczu, Kwidzyniu, Zielonej Górze, Zgorzelcu, Wałbrzychu, Głuchołazach, Szczecinku i Szczytnie. Był organizatorem licznych zespołów muzycznych oraz orkiestr szkolnych i zakładowych. Udzielał się społecznie m.in. w Towarzystwie im. Fryderyka Chopina, Związku Nauczycielstwa Polskiego, Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, Polskim Czerwonym Krzyżu, Polskim Związku Wędkarskim i Związku Inwalidów Wojennych.

Powrócił do Chełma w roku 2004. Od 2005 r. był członkiem zwyczajnym-kombatantem i działaczem społecznym miejscowego Koła ŚZŻAK (wcześniej Koła w Szczytnie). Posiadał wiele orderów i odznaczeń państwowych (w tym nadanych przez MON RP na Uchodźctwie), resortowych, samorządowych i organizacyjnych, by wymienić: Medal Wojska po raz 1. i 2. (Londyn 1948), Medal Wolności i Zwycięstwa oraz Srebrny Krzyż Zasługi (1971), Krzyż Walecznym na Polu Chwały (1974), Złoty Krzyż Zasługi (1975), Krzyż Partyzancki (1976), Krzyż Armii Krajowej (Londyn 1981), Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”, Odznakę „Zasłużony dla Warmii i Mazur” i Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1982) oraz Krzyż Oficerski OOP (1989). Wyróżniony był m.in. Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki III. stopnia oraz licznymi dyplomami i podziękowaniami.

Pochowany został 21 października 2020 r. na cmentarzu parafialnym przy ul. Lwowskiej w Chełmie.

Cześć Jego pamięci!
Jan A. Paszkiewicz
Prezes Zarządu Koła Chełm ŚZŻAK

News will be here