W XVII wieku funkcję rabina chełmskiej gminy często piastowali przedstawiciele dosyć wybitnych i znanych rodów żydowskich. Do takiej grupy można niewątpliwie zaliczyć dwóch przedstawicieli rodziny Kacenelenbogen. Jako pierwszy pojawił się w Chełmie rabin Mojżesz Kacenelenbogen, którego dziadkiem był słynny Saul Wahl, według legend żydowskich jednodniowy król Polski, podczas bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego.
Rodzina Kacenelenbogen (nazwisko zapisywane jest także w formach: Katzenellenbogen, Katzenelnbogen, Kazenelenbogen, Ellenbogen, Elbogen, Bogen) wywodziła się z Niemiec, dokładnie z istniejącego do dzisiaj miasteczka Katzenelnbogen, leżącego na obszarze dawnej Hesji (obecnie Nadrenia – Palatynat). Z rozgałęzionego z czasem rodu wywodziło się wielu słynnych rabinów i talmudystów, działających na terenie Niemiec, Włoch, Polski, Rosji, a w późniejszych wiekach również w USA. Jednym z pierwszych znanych przedstawicieli rodu był żyjący w na przełomie XV i XVI wieku Meir Kacenelenbogen (Meir ben Isaac Katzenellenbogen), który po studiach w Pradze przeniósł się do Włoch, gdzie został rabinem Padwy (określany był również mianem Meir z Padwy), a z czasem również Wenecji. Piastował funkcję przez wiele lat (do śmierci w 1565 roku) i uznawany był za wielki autorytet w sprawach talmudycznych i rabinicznych. Jego żoną była Hannah Minz, córka Abrahama Minza, pod którym Meir przejął obowiązki rabina Padwy. Z małżeństwa urodził się syn Samuel Juda Kacenelenbogen, również pełniący funkcję rabina Wenecji. Jego synem był wspomniany na wstępie Saul Wahl.
Droga zdolnego Żyda do tronu Polski (warto oczywiście dodać, że źródła historyczne nie potwierdzają tego wydarzenia), jako przystało na legendę, była dosyć malownicza. Według opisu, który można odnaleźć w wydanej na początku XX wieku Encyklopedii żydowskiej, urodzony w 1541 roku Saul w młodym wieku przybył do Polski, aby studiować w szkole talmudycznej w Brześciu Litewskim. Zajęty nauką, nie utrzymywał kontaktów z rodzinnym domem, wzbudzając poważne zaniepokojenie ojca. Pojawiła się jednak okazja, a by odszukać niesfornego syna. Jej sprawcą był litewski magnat książę Mikołaj Krzysztof Radziwiłł zwany Sierotką, który po odbyciu podróży do Ziemi Świętej trafił do Włoch (dokładnie do Padwy), gdzie popadł w tarapaty finansowe. Pomocy udzielił mu Samuel Juda Kacenellenbogen. W ramach wdzięczności magnat zobowiązał się do odszukania Saula, który wkrótce stał się jego domownikiem i bankierem. Dzięki wsparciu Radziwiłłów wkrótce otrzymał przywileje na dzierżawę ceł i prowadzenie handlu solą na terenie Litwy, a z czasem również na obszarze całej Rzeczypospolitej. Zgromadzony majątek i spore wpływy miały sprawić, że Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, w trakcie elekcji w 1587 roku, zaproponował Saula na tymczasowego króla Polski. Sytuacja podczas bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego rzeczywiście była dosyć skomplikowana i zakończyła się podwójną elekcją – Zygmunta Wazy i Maksymiliana Habsburga (którego popierał Mikołaj Krzysztof Radziwiłł). Rywalizację wygrał ostatecznie kandydat ze Szwecji, obejmując władzę jako Zygmunt III Waza. Czy w trakcie przedłużającej się elekcji Saul mógł zostać tymczasowym królem? Raczej jest to wątpliwe. Według legendy władcą Polski był przez jeden dzień, dokładnie 18 sierpnia 1587 roku. Kolejnego dnia dokonano wyboru Zygmunta III Wazy, a po trzech dniach opozycja obwołała królem Maksymiliana Habsburga. Jednodniowy król miał wykorzystać swoje krótkie rządy do przyjęcia wielu korzystnych dla Żydów praw. Od tego momentu był również określany jako Saul Wahl, od niemieckiego słowa „wahl”, oznaczającego wybór.
Po przedstawionym „królewskim” epizodzie, Saul Wahl powrócił do swoich interesów i dosyć szerokiej działalności charytatywnej (pozwalał na to zgromadzony majątek). Zmarł w 1617 roku w Brześciu Litewskim. Z małżeństwa z Deborą Drucker miał trzynaścioro dzieci, wśród których najbardziej znany był Meir Wahl Kacenelenbogen (zwany też MaHaRaSH), rabin Tykocina i Brześcia, zmarły w 1630 roku. Jego z kolei synem (z małżeństwa z Hindą Horowitz) był Mojżesz Wahl Kacenelenbogen, przyszły rabin Chełma.
Mojżesz (Mosze, Moses) Kacenelenbogen urodził się prawdopodobnie w 1585 lub 1589 roku w Brześciu Litewskim. Niestety w dostępnych materiałach nie można odnaleźć informacji o jego wykształceniu i drodze życiowej (właściwie pojawia się jedynie na stronach genealogicznych). Wiemy jedynie, że przez pewien czas przebywał w Lubomlu, gdzie pełnił funkcję rabina i przewodniczącego sądu. W Chełmie pojawił się prawdopodobnie około 1615 roku. Według informacji zawartych w artykule Dzieje Żydów w Chełmie, autorstwa dr. Szymona Milnera, zamieszczonego w wydanej w 1954 roku w Johannesburgu Izkor Buch Chełm (Księga Pamięci Chełma), jego bezpośrednim poprzednikiem był rabin Samuel Edels (prezentowany już w „Chełmskim Słowniku Biograficznym”), który przeniósł się do Lublina i następnie do Ostroga (zmarł w 1631 roku). Przybycie do Chełma przedstawiciela znanego rodu było niewątpliwie dowodem na znaczenie miejscowej gminy żydowskiej. Mojżesz Kacenelenbogen sprawował funkcje rabina Chełma przez kolejne trzydzieści lat i musiał być z czasem dosyć szanowaną osobą (określany był nawet jako Mojżesz z Chełma). Niestety i w tym przypadku brak szczegółowych informacji o jego działalności. Pod koniec życia przeniósł się do Mohylewa. Zmarł w 1643 lub 1645 roku. Z małżeństwa z Sarą Binich (czasami jest określana jako Sara Auerbach, córka Benjamina Auerbacha z Poznania) miał prawdopodobnie czterech synów i córkę. Najstarszy syn Saul, urodzony w 1617 roku i uznawany za znanego talmudystę, zastąpił go na stanowisku rabina Chełma (w kolejnych latach pełnił obowiązki rabina w Pińczowie i Brodach).
