Pod zalewem „Maczuły” w Horodysku kryją się pozostałości niezwykłej osady sprzed tysięcy lat. Między innymi jej dzieje opisał w swej książce archeolog Tomasz Dzieńkowski. Publikacja zawiera rekonstrukcję twarzy człowieka sprzed 4 tysięcy lat.
Badania archeologiczne w Horodysku prowadzili w latach 2004-2005 archeolodzy Tomasz Dzieńkowski i Stanisław Gołub. Wykopaliska obejmowały 0,4 ha, które obecnie znajdują się pod zalewem „Maczuły”. W tym miejscu w VI-VII wieku istniała osada, założona przez Słowian. Archeolodzy odkryli tam około 20 tysięcy zabytków datowanych od okresu neolitu po wczesne średniowiecze. Natrafiono m.in. na 7 grobów szkieletowych, z naczyniami i narzędziami krzemiennymi. Znaleziska to m.in. ceramika naczyniowa, monety i ozdoby. Odkrycie sprzed tysięcy lat było unikatowe. Zyskało sławę wśród naukowców i zostało uznane za niezwykle znaczące dla rozwoju archeologii i regionu.
T. Dzieńkowski zdobył ministerialną dotację na analizy laboratoryjne zabytków. Zrealizowano m.in. nowatorskie badania DNA szczątków ludzkich sprzed 4 tysiąca lat wraz z rekonstrukcją twarzy wybranego osobnika. Wyniki archeologicznych badań Dzieńkowski opisał w wydanej w ramach projektu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego książce pt. „Horodysko. Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza”. Wydawcą jest Instytut Archeologii UMCS w Lublinie. Publikację rozpoczyna rozdział o badaniach środowiskowych w dolinie rzeki Horodyski. Następne artykuły są opracowaniem tzw. materiałów ruchomych i obiektów z okresu neolitu, epoki brązu, okresu halsztackiego, młodszego okresu przedrzymskiego, okresu rzymskiego i wczesnego średniowiecza oraz zabytków pozyskanych z badań powierzchniowych. Z kolei w rozdziale „Badania specjalistyczne” zaprezentowano wyniki analiz antropologicznych, badania genetyczne, odontologiczne oraz zrekonstruowano twarz człowieka sprzed 4 tysięcy lat. Kolejne artykuły omawiają wyniki analiz szczątków zwierzęcych, tzw. badania archeoceramiczne i petrograficzne.
– W publikacji omówiono wyniki interdyscyplinarnych badań – przyrodniczych, archeologicznych, antropologicznych, medycznych oraz archeozoologicznych i archeoceramologicznych uzupełnionych specjalistycznymi analizami – mówi T. Dzieńkowski. – W pełni potwierdzają one szczególne znaczenie stanowiska badawczego w Horodysku zarówno dla archeologii Lubelszczyzny, jak i szerzej Polski, zachodniej Ukrainy i Białorusi, czy północnych Niemiec. Monografia stanowiska mogła powstać dzięki pracy dużego zespołu naukowców różnych dyscyplin z polskich i zagranicznych ośrodków uniwersyteckich, w tym między innymi w Lublinie, Warszawie, Poznaniu, Krakowie, Łodzi, Gdańsku, Berlinie oraz lokalnych instytucji jak Muzeum Ziemi Chełmskiej.
W ramach realizowanego projektu wraz z Wiesławem Radzięciakiem, wójtem gminy Leśniowice zaprojektowano i wykonano tablicę informacyjną prezentującą wyniki badań stanowiska w Horodysku. Informacje o archeologicznych odkryciach ukazały się również w przewodniku „Malowniczy Wschód”. (opr. mo)
