W czwartek, 12 października, odbyły się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę powstania więźniów nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze. Uczestniczyli w nich m.in. premier Niderlandów, minister spraw zagranicznych Słowacji, ambasadorowie Izraela i Niemiec. Zabrakło długo zapowiadanego prezydenta RP, jak i premiera czy choćby przedstawiciela polskiego rządu w randze ministra.
W programie ceremonii znalazły się przemówienia, ekumeniczna modlitwa za pomordowanych, a także złożenie wieńców. Po zakończeniu części oficjalnej uczestnicy uroczystości mogli zapoznać się z wystawą stałą „SS-Sonderkommando Sobibor. Niemiecki obóz zagłady 1942–1943” prezentowaną w budynku muzealnym, a także z nowym urządzeniem przestrzennym terenu byłego obozu, które zwiedzającym zostało udostępnione 13 października.
Do Sobiboru przyjechali m.in. przedstawiciele rodzin pomordowanych w obozie, Mark Rutte – Premier Niderlandów, Miroslav Wlachovský – Minister Spraw Zagranicznych i Europejskich Republiki Słowacji, Yakiv Livne – Ambasador Izraela w Polsce, Viktor Elbling – Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny RFN w Polsce oraz władze samorządowe ze starostą Andrzejem Romańczukiem na czele. Niestety zabrakło długo zapowiadanego prezydenta RP, jak i premiera oraz ministrów. Przy przyjeździe głowy państwa innego kraju oraz dwóch ministrów spraw zagranicznych, nie wliczając ambasadorów, taki nietakt ociera się bez mała o dyplomatyczny skandal.
Uczestnicy uroczystości jako pierwsi mieli również okazję zwiedzić nowe obiekty powstałe na terenie byłego obozu w Sobiborze pełniące funkcję muzealną i edukacyjną. W nowej aranżacji przestrzennej dominuje Ściana Pamięci – wielometrowy mur poprowadzony wzdłuż drogi, którą SS-mani pędzili ofiary na śmierć. Rozpoczyna ona swój bieg przy fasadzie budynku muzeum, gdzie prezentowana jest wystawa stała, i łączy najważniejsze części byłego obozu. Okala rozległą polanę masowych grobów z prochami ofiar. W ramach upamiętnienia wyeksponowano i oznakowano oryginalne fundamenty ruin komór gazowych, a także m.in. miejsca lokalizacji budynku fryzjerni, baraku mieszkalnego więźniów spalających zwłoki pomordowanych oraz placu apelowego, gdzie wybuchło powstanie.
Muzeum i Miejsce Pamięci w Sobiborze jest oddziałem Państwowego Muzeum na Majdanku od 2012 r. Projekt jego utworzenia to międzynarodowa inicjatywa podjęta przez Polskę, Holandię, Izrael i Słowację. Instytucja powstała w miejscu niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze, który funkcjonował w strukturach „Aktion Reinhardt” od maja 1942 r. do października 1943 r. Zamordowano w nim ok. 180 tys. Żydów. Liczba ta obejmuje 70 tys. żydowskich mieszkańców Lubelszczyzny, 34 tys. Żydów z Holandii i 24 tys. ze Słowacji. Wśród ofiar byli również Żydzi czescy, francuscy, niemieccy, białoruscy. W dniu 14 października 1943 r. w obozie wybuchło powstanie, w wyniku którego ok. 300 więźniów zdołało zbiec, a do końca wojny przeżyło ok. 50 z nich. Niedługo po ucieczce więźniów obóz zlikwidowano, wysadzając w powietrze budynek z komorami i demontując praktycznie wszystkie zabudowania, próbując całkowicie zatrzeć ślady istnienia obozu. (pk)
Rozważania w 80. Rocznicę wybuchu powstania w obozie zagłady w Sobiborze dr hab. Adama Puławskiego
Rozważania w 80. rocznicę wybuchu powstania w obozie zagłady w Sobiborze / Adam Puławski
