„Odkryj to, co (nie)dostępne” – oznajmia Galeria Labirynt w Lublinie prezentując wystawę, na której dość oryginalne nośniki ukazują problem, z którym mierzą się tysiące ludzi w Polsce. Labirynt jest jedną z przodujących w skali kraju instytucji respektujących potrzeby różnych grup tzw. wykluczonych.
Wyobraź sobie, że nie widzisz. Wyobraź sobie, że nie słyszysz. Mówisz w innym języku.
Czy to ma być przeszkodą, jeśli chcesz spędzać czas jak wszyscy – oglądać otaczający świat, poznawać nowych ludzi i realizować pasje? Nie powinno. Niestety, wciąż jest – twierdzą organizatorzy ekspozycji. Podnoszą, że problem wykluczenia w sferze kultury ludzi niepełnosprawnych czy migrantów w Polsce dotyka tysiące osób. Z myślą o nich lubelski Labirynt realizuje pionierski projekt „Galeria Dostępna”.
Ponad 30 prac topowych artystów i artystek sztuki współczesnej z kolekcji galerii zostało opracowanych na rzecz dostępności dla ludzi głuchych, niewidomych, niepełnosprawnych intelektualnie, ze spektrum autyzmu, a także dla migrantów. Autorami tych prac są m.in.: Christo i Jeanne Claude, He Chengyao, Katarzyna Kozyra, Maurycy Gomulicki, Ryszard Winiarski, Dorota Podlaska, Joanna Rajkowska, Józef Robakowski, Mirosław Bałka czy Wojciech Bąkowski.
Do końca stycznia 2022 roku część z ich prac, wraz z opracowaniami ułatwiającymi odbiór sztuki, można oglądać na wyjątkowej ekspozycji. To pierwsze, bezprecedensowe i tak szerokie działanie realizowane przez publiczną instytucję kultury w Polsce.
Włączyć wszystkich, znieść bariery
– Działania na rzecz dostępności są naszym priorytetem od lat. Na długo przed wejściem w życie ustawy obligującej publiczne instytucje kultury do włączania grup pomijanych przez lata w programach placówek kulturalnych, zadbaliśmy kompleksowo o dostępność dla osób z niepełnosprawnościami. W ostatnich latach postanowiliśmy włączać do udziału w naszych wydarzeniach i działaniach migrantów. To nasz obowiązek, każda z tych grup ma pełne prawo uczestniczyć w wydarzeniach publicznych. Tacy ludzie pracują, zakładają rodziny, płacą podatki. Dlaczego mają nie korzystać z oferty kulturalnej, którą współfinansują? – pyta Waldemar Tatarczuk, dyrektor galerii. W skali kraju Galeria Labirynt jest jedną z niewielu instytucji pod względem włączania ludzi niepełnosprawnych oraz różnych grup wykluczonych czy dyskryminowanych.
W przypadku projektu „Galeria Dostępna” skala jest imponująca. Do współpracy zaproszono osoby niepełnosprawne, które chętnie angażowały się w opracowanie dzieł oraz prowadzenie szkoleń. W działania włączyły się też organizacje pozarządowe czy placówki edukacyjne, jak ośrodki szkolno-wychowawcze dla niepełnosprawnych oraz niepubliczne szkoły specjalne. Ponadto ośrodki akademickie: Instytut Sztuk Pięknych UMCS, studenci filologii angielskiej KUL, studenci lingwistyki stosowanej UMCS. Łącznie nad projektem pracowały 73 osoby.
– To szczególnie ważne, że przy wspólnej pracy mogliśmy uwrażliwić tak szeroką grupę osób na to, jak różni ludzie odbierają świat, i z jakimi barierami się zmagają – mówi Agata Sztorc-Gromaszek, jedna z koordynujących projekt.
– Proces przygotowania autorskiej tyflografiki trwa niezwykle długo. Najpierw trzeba dokładnie sprawdzić z jakich materiałów dzieło jest wykonane. Następnie powstaje projekt i poszukuje się odpowiednie materiały do jego tyflo-realizacji. Gotowe prace są sprawdzane przez użytkowników, a jeśli zajdzie taka potrzeba, poprawiane. Na przykład praca Doroty Podlaskiej „Czekoladki – smaczne i zdrowe” jest stworzona z 25 słodyczy, w których są zatopione prawdziwe robaki i insekty – zdradza kuratorka.
Sztuka na wyciągnięcie ręki
Efektem kilkumiesięcznej pracy tego zespołu jest 57 adaptacji dotykowych – tyflografik. Są to plansze z wypukłymi reprodukcjami prac dla osób niewidomych i specjalne makiety. To również 30 filmów z tłumaczeniami opisów na język migowy (PJM), 30 opisów prac w tekście ułatwionym, 30 podpisów prac w alfabecie Braille’a, 30 opisów prac w czarnodruku.
Zbiory Galerii Labirynt stanowią jedną z ważniejszych kolekcji, które powstały w II połowie XX wieku, które podjęły gromadzenie dzieł sztuki wywodzących się z tradycji neoawangardowej. Wybrane do udostępnienia prace to kanon światowej i polskiej awangardy sztuki współczesnej. Jedna z ekspozycji, „Kolekcja Dostępna” obejmuje 9 unikatowych dzieł z tutejszej kolekcji wraz z tyflo-adaptacjami. Autorzy i autorki prac: Maria Pinińska-Bereś, Robert Kuśmirowski, Olaf Brzeski, Mikołaj Smoczyński, Jan Ziemski, Władysław Hasior, He Chengyao, Christo i Jeanne-Claude, Kajetan Sosnowski.
Wystawy w Galerii Labirynt (ul. Popiełuszki 5) trwają od listopada do 31.01.2022, dostępne wtorek-niedziela w godz. 12-19. W planie na kolejną niedzielę, 19 grudnia jest: o godz. 15 kuratorskie oprowadzanie po galerii w języku polskim, o godz. 17 – oprowadzanie w języku angielskim.
Projekt „Galeria Dostępna” jest dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Marek Rybołowicz
