Na czele grodów Rusi Halicko-Włodzimierskiej
„Miejscowość ta legitymuje się bardzo starą metryką. Po raz pierwszy wymieniana jest jako miejscowość obronna Uhrowesk w 1204 r. w Latopisie Hipackim nazwanym tak od imienia wołyńskiego kronikarza Hipacego. Nazwa pochodzi od rzeczki Uher (obecnie Uherka), uchodzącej tu do Bugu; inne nazwy używane w XIII w. to Huhrusko i Hohrowsko. Hipacy podaje w swej kronice, że w 1217 r. książę halicko-włodzimierski Daniel Romanowicz przeniósł tu z Halicza nad Dniestrem swoją stolicę, a w latach 1219-20 wybudował obronny gród, założył diecezję obrządku wschodniego, sprowadzając greckiego biskupa Azawa, wybudował cerkiew katedralną pod wezwaniem Bogarodzicy oraz klasztor św. Ilji. W tym okresie był więc Uhrusk jednym z najważniejszych grodów Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Niektórzy badacze uważają, że Uhrusk wchodził w skład Grodów Czerwieńskich – w tym przypadku jego metryka sięgałaby X wieku. Do niedawna uważano, że śladem średniowiecznego książęcego grodu w Uhrusku jest pagórek na skraju wysoczyzny wznoszącej się nad łąkami w dolinie Bugu, gdzie stoi obecnie cerkiew. Badania archeologiczne przeprowadzone w 1988 r. wykazały jednak, że nie są to pozostałości grodu, lecz jedynie pozbawionej obwarowań osady otwartej z X wieku. Według latopisów gród stał co prawda u ujścia rzeki Uher do Bugu, lecz obie rzeki w ciągu stuleci wielokrotnie zmieniały swój bieg”.
G. Rąkowski, Polska egzotyczna, cz. II, Pruszków 1996
Stolica diecezji
„W 1220 r. Uhrusk został centrum nowej założonej przez księcia Daniela Halickiego diecezji, który zbudował w mieście katedrę p.w. Uśnięcia Najświętszej Marii Panny. W 1240 r. biskupią katedrę przeniesiono z Uhruska do Chełma, po tym jak biskup Joasaf został metropolitą Kijowskim”.
A. Wawryniuk, Monografia powiatu włodawskiego, Chełm 2010
Cerkiew pw. św. Praskiewy
„W 1429 r. pochodzi najstarsza informacja o istnieniu cerkwi p.w. św. Praskiewy, której proboszczem był o. Czech. Wymieniona jest ona także w chełmskich księgach grodzkich z 1533 r. Funkcjonowała jako świątynia parafialna jeszcze w 1759 r. Zlikwidowana w końcu XVIII w”.
A. Wawryniuk, Monografia powiatu włodawskiego, Chełm 2010
W dwudziestoleciu międzywojennym
„Według spisu z 30 września 1921 r. Uhrusk wieś, stacja kolejowa i Uhrusk-Kniażne folwark należały do gminy Sobibór. Wieś: 112 domów i 2 inne budynki z przeznaczeniem na zamieszkanie. Liczyła 340 osób, w tym 166 mężczyzn oraz 174 kobiet, w tym 239 rzymskokatolików, 71 prawosławnych, 3 ewangelików i 37 wyznania mojżeszowego. 334 osoby deklarowały narodowość polską, 4 rusińską i 2 inną. Stacja kolejowa: 1 dom, 17 mieszkańców, w tym 9 mężczyzn i 8 kobiet, w tym 12 rzymskokatolików i 5 innych chrześcijan, w tym 12 narodowości polskiej, 4 rusińskiej i 3 innej. Uhrusk-Kniażne: 6 domów, 128 mieszkańców, w tym 58 mężczyzn i 70 kobiet, w tym 108 rzymskokatolików, 16 prawosławnych i 4 ewangelików, wszyscy narodowości polskiej. Istniał folwark Próżniówka. Posiadał 2 domy i 25 mieszkańców, w tym 7 mężczyzn i 18 kobiet, w tym 24 rzymskokatolików i 1 prawosławny, wszyscy narodowości polskiej”.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, tom IV województwo lubelskie, Warszawa 1924
Spółdzielczy „Podlasiak”
„W 1933 r. założona została Spółdzielnia Związkowa „Podlasiak”. W 1940 r. liczyła 45 członków, w tym 6 kobiet, 8 robotników, 33 rolników i 1 urzędnik. Spółdzielnia posiadała jeden prywatny sklep. Obroty ogółem wynosiły 18332 zł, w tym wszystkie sklepowe”.
A. Wawryniuk, Monografia powiatu włodawskiego, Chełm 2010
Studenci na praktyce
„W 1954 r. w Uhrusku powstał Rolniczy Zakład Doświadczalny UMCS w Lublinie, a następnie do Wyższej Szkoły Rolniczej w Lublinie. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Zakład posiadał 597 ha ziemi. Prowadził gospodarkę hodowlaną. Podstawowym celem zakładu było stworzenie odpowiednich warunków do przeprowadzenia doświadczeń i badań naukowych oraz dydaktycznych tj.: praktyk studenckich, ćwiczeń terenowych itp. Praktyki odbywało corocznie około 20-30 studentów przez trzy miesiące (lipiec-wrzesień) i około 25 studentów po trzecim roku studiów przez okres sześciu miesięcy (kwiecień-październik). (…) Prace naukowo badawcze w dziale produkcji roślinnej prowadziły następujące Katedry i Zakłady: Ekonomii Rolnej, Łąk i Pastwisk, Gleboznawstwa. W dziale produkcji zwierzęcej: Szczegółowej Hodowli Owiec i Koni, Szczegółowej Hodowli Bydła i Trzody, Fizjologii Zwierząt, Farmakologii, Zoohigieny, Chirurgii Weterynaryjnej”.
A. Wawryniuk, Monografia powiatu włodawskiego, Chełm 2010
