Biskup – Aleksander Antoni Fredro

Wśród osiemnastowiecznych biskupów chełmskich można odnaleźć przedstawiciela rodu Fredrów, najbardziej kojarzonego ze znanym komediopisarzem i poetą Aleksandrem Fredro. Biskup Aleksander Antoni Fredro był krewnym znanego pisarza i zarządzał diecezją chełmską w latach 1719-1724.

Rodzina Fredrów, posługująca się herbem Bończa, wywodziła się prawdopodobnie ze Śląska lub Moraw i przybyła do Polski w czasach Kazimierza Wielkiego. Osiedliła się w województwie ruskim, dokładnie w ziemi przemyskiej. Ich gniazdem rodowym była miejscowość Pleszowice (obecnie na obszarze Ukrainy), wymieniana najczęściej przy ich nazwisku. Z rodu wywodziło się wielu dostojników świeckich i duchownych. Do najczęściej wymienianych należy kasztelan lwowski i wojewoda podolski Andrzej Maksymilian Fredro, który był również wybitnym pisarzem i historykiem (zwanym polskim Tacytem). Jego przodkiem (dokładnie pradziadkiem) był żyjący w XVI wieku chorąży halicki Stanisław Fredro z Pleszowic, od którego wywodzili się także przyszły biskup chełmski oraz pisarz Aleksander Fredro. Obaj byli potomkami chorążego przemyskiego Jana Fredry.
Aleksander Antoni Fredro urodził się prawdopodobnie 13 grudnia 1673 roku (informacja pochodzi ze strony poświęconej hierarchii katolickiej) w Pleszowicach. Był synem kasztelana czernihowskiego Antoniego Stanisława Karola Fredry z Pleszowic i Katarzyny Bełżeckiej z Bełżca herbu Jastrzębiec, córki wojewody podolskiego Aleksandra Stanisława Bełżeckiego z Cieszanowa (jej pierwszym mężem był Karol Franciszek Korniakt). Przyszły biskup był piątym dzieckiem tego małżeństwa, po braciach Teodorze i Józefie Antonim (jak ojciec był kasztelanem czernihowskim) oraz siostrach Katarzynie i Antoninie.
Prawdopodobnie w młodym wieku Aleksander Antoni Fredro (osierocony przez ojca w 1681 roku) został przeznaczony do stanu duchownego. W tym celu odbył studia w Polsce, a następnie kontynuował naukę na uczelniach zagranicznych. Po powrocie do kraju otrzymał pierwsze godności kościelne. W 1696 roku, dzięki poparciu arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Michała Stefana Radziejowskiego, został kanonikiem gnieźnieńskim, chociaż święcenia kapłańskie przyjął 31 października 1700 roku. Równocześnie związał się z dworem króla Augusta II Mocnego. W 1708 i 1710 roku pełnił obowiązki wiceprezydenta Trybunału Głównego Koronnego. Po trzech latach został mianowany sekretarzem wielkim (dokładnie 21 stycznia 1712 roku). Funkcję sprawował przez cztery lata, do 23 czerwca 1717 roku. Jako sekretarz (w 1714 i 1716 roku) sprawował obowiązki prezydenta Trybunału Głównego Koronnego. Otrzymywał także kolejne godności kościelne. W 1712 roku został kustoszem, a w 1714 roku kantorem kapituły gnieźnieńskiej. Również w 1712 roku otrzymał probostwo w Międzyrzeczu, a w 1714 roku probostwo w kolegiacie w Jarosławiu (wraz z godnością prepozyta). Pełnił również obowiązki proboszcza w Gołębiu i Lubaczowie. Obdarzany dużym szacunkiem i cieszący się zaufaniem Augusta II Mocnego (szczególnie za działania wobec wrogiej królowi konfederacji tarnogrodzkiej), 29 marca 1719 roku otrzymał nominację na godność biskupa chełmskiego, po przeniesionym do Przemyśla Krzysztofie Andrzeju Szembeku.
Aleksander Antoni Fredro objął funkcję biskupa chełmskiego w maju 1719 roku. Konsekrowany został przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Stanisława Szembeka. Funkcję zarządcy diecezji sprawował przez pięć lat, wykazując się sporym zaangażowaniem. Już na początku swoich rządów przeprowadził szczegółową wizytację diecezji. Według opisu Kaspra Niesieckiego, zamieszczonego w Herbarzu jego autorstwa, biskup „kościół swój katedralny dachówką pokrył, wieżę wspaniałą przyozdobił, dwiema kielichami i appartem bogatym nadał; dyecezyą zaś tą rządził z wielką roztropnością, wizytując, kazując do ludzi, niestworne po ojcowsku na drogę cnoty kierując” (wymieniona w tekście katedra znajdowała się w Krasnymstawie, który w tym czasie był siedzibą biskupów chełmskich). Z jego inicjatywy (czy raczej za jego zgodą) powstał budynek z pomieszczeniami dla wikariuszy parafii katedralnej (środki uzyskano ze sprzedaży gruntu krasnostawskim jezuitom). Biskup szczególną uwagę poświęcał osobom potrzebującym, często ofiarując datki z własnego majątku. Z tego powodu określany był nawet jako „ojciec ubogich”. Przyczynił się także do koronacji cudnego obrazu Matki Bożej w Sokalu (w kościele bernardynów), która miała miejsce
8 września 1724 roku (była to czwarta koronacja wizerunku Matki Bożej w Polsce). Był również aktywny jako senator, zasiadając w Sejmie Walnym od 1720 roku.
W 1724 roku (dokładnie 27 września) Aleksander Antoni Fredro został przeniesiony do Przemyśla, gdzie również zastąpił Krzysztofa Andrzeja Szembeka, który objął stanowisko biskupa warmińskiego (w diecezji chełmskiej władzę przejął Jan Feliks Szaniawski). Jako biskup przemyski (którym pozostał już do śmierci) Fredro wykazywał się podobnym zaangażowaniem i miłosierdziem. Rozpoczął między innymi remont katedry w Przemyślu (z własnych środków przekazał 200 tys. złotych). W 1729 roku dla swej katedry uzyskał przywilej od kapituły kościoła laterańskiego w Rzymie, na mocy którego katedrę wcielona do bazyliki na Lateranie. Ufundował także kościoły w Radymnie, Starej Wsi i Jaśliskach oraz seminaria w Przemyślu i Samborze. Z jego inicjatywy wyremontowano również kościoły w Lubaczowie, Felsztynie, a także rezydencję biskupów w Brzozowie. Po dziewięciu latach zarządzania diecezją przemyską, biskup Aleksander Antoni Fredro zmarł 26 kwietnia 1734 roku w Radymnie, w rezydencji biskupów przemyskich, którą szczególnie sobie upodobał. Według biogramu zamieszczonego w Encyklopedii Powszechnej Samuela Orgelbranda (tom 9 z 1862 roku), często spotykał się w Radymnie z okoliczną szlachtą i duchownymi. Jego ciało zostało przewiezione do Przemyśla i spoczęło w kaplicy Fredrów w katedrze przemyskiej. W pogrzebie uczestniczyło czterech biskupów i liczne rzesze wiernych. Dla upamiętnienia biskupa kapituła katedralna ufundowała w kaplicy specjalną tablicę nagrobną.

News will be here