Na placu budowy biurowca na dawnym dworcu PKS natrafiono na piętnaście pochówków. Teren odkrytego cmentarza wyłączono z prac ziemnych i prowadzone są tam badania archeologiczne. – To zagadkowe miejsce. Ten cmentarz nie widniał w najstarszych planach miasta – mówi Paweł Wira, kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.
Na terenie dawnego dworca PKS w Chełmie trwa budowa nowoczesnego biurowca dla przedsiębiorców i dworca autobusowego, wartych około 40 mln zł. Przedsięwzięcie powstaje w ramach programu „Fabryka” Agencji Rozwoju Przemysłu, a realizuje je spółka Fabryka Chełm, którą tworzą ARP Operator oraz miasto Chełm. 6 września br. oficjele uroczyście wmurowali akt erekcyjny pod budowę „Fabryki” i zaraz potem prace ziemne ruszyły z kopyta. Chełmianie podpatrują je zza ogrodzenia.
– Przechodziłem obok budowy i wygląda na to, że wykopano tam kości. O co chodzi? – pyta nasz czytelnik.
Cezary Orzechowski z Operator ARP potwierdza, że na placu budowy znaleziono kości.
– Podczas prac ziemnych na terenie budowy przy ulicy Lwowskiej w Chełmie odkryto kości – informuje C. Orzechowski. – O zdarzeniu został poinformowany miejscowy Konserwator Zabytków. Miejsce, w którym znaleziono kości zostało zabezpieczone. Prace na budowie są prowadzone pod stałym nadzorem archeologicznym.
Paweł Wira, kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie informuje, że dotychczas odkryto 15 pochówków. Miejsce, gdzie trwają badania archeologiczne jest wygrodzone, a na pozostałym obszarze toczą się prace inwestycyjne. Kierownik Wira mówi, że nie ma pod tym względem kolizji, bo to duży teren. Najstarsze plany Chełma nie wskazywały, iż w tym miejscu istniał cmentarz. Kierownik P. Wira mówi jednak, że fakt istnienia tu pochówków szkieletowych stwierdzono po raz pierwszy w 2010 r. podczas badań archeologicznych towarzyszących inwestycji liniowej (przyłącze) na odcinku między chodnikiem przy ul. Lwowskiej, a dworcem PKS. Odkryto wówczas 6 grobów, które wyeksplorowano częściowo. Ceramika odnaleziona wtedy przy pochówkach datowana była na trzy okresy: XIV-XV w., XV-XVI w. i XVI-XVIII w.
– W trakcie aktualnie prowadzonych badań archeologicznych odkryto dotychczas 15 grobów – mówi kierownik P. Wira. – Niektóre groby były uszkodzone w stropie. Układ grobów w większości na linii wschód-zachód, jeden grób w układzie północ-południe. Są to groby w większości nowożytne. Odkryto zabytkową ceramikę z XIII-XVII/XVIII wieku oraz artefakty z XIX i XX wieku. Pochówki są raczej trumienne, co potwierdzać mogą metalowe ćwieki. Drewno nie zachowało się. Mamy tu do czynienia zarówno z grobami osób dorosłych, jak i dzieci. W jednym z grobów pochowano żołnierza – niewykluczone, że z okresu drugiej wojny światowej. Szczątki ułożone są twarzą do dołu. Jeden grób jest prawdopodobnie pradziejowy, podwójny z grobem ciałopalnym. W grobie tym odnaleziono ozdoby z brązu. Grób ten jest w trakcie badań i analizy antropologicznej. O istnieniu w tym miejscu pochówków – cmentarza – nie wspominają archiwalia, jak również źródła kartograficzne. Inwestor podszedł do dokonanego odkrycia ze zrozumieniem i zapewnił archeologom pełną swobodę działania. Teren cmentarza został wyłączony z prac ziemnych, a archeolodzy nie muszą działać pod presją czasu. Jest to przykład wręcz wzorcowej współpracy między inwestorem a archeologami.
Tajemnice skrywane w ziemi
W Chełmie jest wiele tajemnic skrywanych w ziemi, na które niespodziewanie można natrafić. Takich przykładów jest wiele. Ostatnio, rozpoczęto prace przy kościele pw. Rozesłania Św. Apostołów w Chełmie. Od strony południowej świątyni odkopano fundamenty, aby je osuszyć, zrobić odwodnienie i położyć izolację pionową. Podczas tych prac – także przebiegających pod nadzorem archeologów i konserwatorów zabytków – odkryto pochówek, monetę i – prawdopodobnie – fragmenty XVI-wiecznej, murowanej świątyni, która istniała tu wcześniej. Kolejnych odkryć dostarczają też prace przy klasztorze Bazylianów wchodzącym w skład zespołu zabytkowego Sanktuarium Maryjnego na Górze Chełmskiej. Niedawno, przy budowie budynku na rogu ul. Przechodniej i placu Łuczkowskiego również wykopano mnóstwo fragmentów ceramiki oraz innych ruchomych, średniowiecznych zabytków i też potrzebne były badania archeologiczne. Nieopodal, gdy kilka lat temu remontowano schody do bazyliki natrafiono na szkielety z czasów średniowiecza. Potem, na ludzkie szczątki natknięto się przy budowie centrum handlowego przy ul. Rampa Brzeska, a w czerwcu br. fragmenty kości wykopano na budowie instytutu naukowego przy ul. Batorego. (mo, fot. chełmska Delegatura WUOZ)
