Film o historycznych strajkach na Lubelszczyźnie zaprezentowała fundacja Ruch Solidarności Rodzin. Sprawnie wykonany dokument przedstawia dziejowe wydarzenia sprzed 40 lat. Z założenia ma on trafić do szerokiego rozpowszechniania w szkołach i placówkach edukacyjnych.
13 września 2021 w siedzibie lubelskiego oddziału IPN odbyła się prezentacja filmu „Stąd ruszyła lawina. Lubelski Lipiec 1980”. W konferencji promującej go wzięli udział: Teresa Misiuk – Lubelski Kurator Oświaty, Marcin Krzysztofik – dyrektor IPN Oddział w Lublinie, Marian Król – przewodniczący Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność”, Marek Wątorski – prezes fundacji Ruch Solidarności Rodzin oraz Tomasz Rakowski – przedstawiciel Urzędu Miasta Lublin.
Film edukacyjny o Lubelskim Lipcu 1980 powstał dzięki finansowemu wsparciu miasta jako projekt mający na celu dotarcie z historią strajków w lipcu 1980 do uczniów i młodych ludzi w ogólności. Dlatego prezentowany obraz w lapidarny, inteligentny sposób wykorzystuje animację i elementy komiksu trwając jedynie 12 minut. Filmowi w promocji towarzyszy mapa tych wydarzeń, do zawieszenia na ścianie.
Lipiec przed sierpniem ’80
Produkcja w ciekawy sposób pokazuje tło historyczne wydarzeń z 1980 roku, podkreśla, jak ważne były to działania doprowadzając do pokojowych zmian w Polsce i sytuacji geopolitycznej w tej części Europy. Celem było przygotowanie materiału: film i mapa do wykorzystania przez nauczycieli podczas lekcji WOS i historii współczesnej Polski. Strajki na Lubelszczyźnie, które miały miejsce od 8 do 24 lipca 1980 roku przyjęło się określać jako „Lubelski Lipiec 1980”. Nastąpił wówczas pamiętny paraliż Lublina.
Protesty zapoczątkowane w WSK Świdnik objęły również zakłady pracy m.in. w Białej Podlaskiej, Biłgoraju, Bychawie, Chełmie, Kocku, Kraśniku, Kurowie, Leonowie, Lubartowie, Międzyrzecu, Nałęczowie, Opolu Lubelskim, Poniatowej, Puchaczowie, Puławach, Radzyniu oraz Zamościu. Łącznie strajkowało ok. 170 zakładów pracy, a w nich blisko 100 tys. ludzi.
Strajki wiązały się z głębokim kryzysem gospodarczym PRL w końcu lat 70. Ich bezpośrednią przyczyną było wprowadzenie przez komunistyczne władze kolejnych podwyżek cen. W lipcu 1980 po raz pierwszy zastosowano okupacyjną formę protestu – robotnicy pozostali w swoich zakładach pracy. Wysunęli ponad 1200 postulatów, wniosków, a realizację ich negocjowano z dyrekcjami i władzami. Obok postulatów socjalnych były także polityczne, domagające się m.in. wolnych sobót, zaprzestania represji, wolności słowa oraz demokratycznych wyborów.
Skala i forma lubelskich protestów były zaskoczeniem dla komunistycznych władz. Te zostały zmuszone, po raz pierwszy w historii, do zawarcia porozumień ze strajkującymi. Polskie społeczeństwo – mimo blokady informacyjnej z wydarzeń na Lubelszczyźnie, dzięki podziemnej prasie i audycjom RWE – zrozumiało, że ta forma walki jest skuteczna.
Lubelski początek narodowego protestu został wykorzystany w sierpniu 1980 r., podczas strajków na Wybrzeżu, skutkiem czego zrodziła się NSZZ „Solidarność”. „Lubelski Lipiec” był więc zarzewiem walki „Solidarności” o wolną i demokratyczną Polskę, a także przyczynił się do rozpadu komunistycznego systemu w Europie i na świecie.
By wspierać edukację
To wszystko można znaleźć w krótkim dokumencie przygotowanym przez lokalnych aktywistów związkowych.
– Nasz film jest adresowany do młodego odbiorcy, stanowi rodzaj pigułki informacyjnej – uważa Marek Wątorski. – Trzeba podkreślić bardzo ważną rzecz: Służba Bezpieczeństwa ówczesnego PRL zadbała o to, by nie było żadnych filmów i zdjęć z Lubelskiego Lipca. W związku z tym posiłkowaliśmy się różnego typu elementami archiwalnymi i animacjami, by oddać ten historyczny duch wydarzeń sprzed 41 lat.
– Tę wielką historię tworzą zwykli ludzie, a więc jest duża szansa, że uczeń, młody człowiek, poznając historię Lubelskiego Lipca, uczyni to także poprzez poznawanie historii własnej rodziny. Chcemy, by pamięć o ważnych dla naszej ojczyzny i naszego regionu wydarzeniach nie przeminęła razem ze świadkami tamtych wydarzeń. Stąd pomysł dotarcia do młodzieży, która będzie budować przyszłość kraju – twierdzi kurator Misiuk. – W ramach naszego projektu powstał edukacyjny film, a także mapa-grafika ścienna pokazująca zasięg i działania robotników strajkujących podczas Lubelskiego Lipca 1980. Mapa jest już na wyposażeniu szkół podstawowych Lublina i części szkół województwa lubelskiego.
W filmie wykorzystano materiały Regionu Środkowo-Wschodniego NSZZ „Solidarność”, Instytutu Pamięci Narodowej Oddział Lublin, strony internetowej „Świdnik na kartach historii” oraz fragment pieśni „Stąd ruszyła lawina” w wykonaniu Krzysztofa Cugowskiego. Jej słowa „Stąd ruszyła lawina, obudził ją nasz głos…” kończą prezentowany film.
Produkcja: GENE.vis na zlecenie fundacji Ruch Solidarności Rodzin, koordynacja: Marek Wątorski. Premiera filmu miała też miejsce na kanale youtube: itvSolidarności oraz na stronach Facebook lokalnego NSZZ „Solidarność”. Obraz jest tam dostępny.
Marek Rybołowicz
